سرطان پوست: مراحل رشد آن و عوامل مؤثر در ابتلا
بر اساس آخرین آمار بروز سرطان در ایران، سرطان پوست (غیرملانوم) سومین سرطان شایع است. تشخیص به‌موقع و زودهنگام آن می‌تواند اثربخشی درمان را بالا ببرد و احتمال گسترش آن به سایر نواحی را کاهش دهد. اگر می‌خواهید درباره انواع سرطان پوست، مراحل رشد آن و عوامل مؤثر در ابتلا به آن بیشتر بدانید، این مطلب را مطالعه کنید.
سرطان پوست یعنی رشد غیرطبیعی سلول‌های پوست. معمولاً افرادی که در نواحی گرمسیری و پرآفتاب زندگی می‌کنند به آن مبتلا می‌شوند اما احتمال بروز آن در افرادی که در سایر مناطق زندگی می‌کنند نیز وجود دارد.
سرطان‌های پوست بسته به اینکه کدام سلول‌ها درگیر شده باشند، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
سرطان کراتینوسیت (غیرملانوم)
دسته اول شامل سرطان سلول‌های بازال و سنگ‌فرشی پوست است که شایع‌ترین نوع سرطان پوست نیز محسوب می‌شوند. احتمال بروز سرطان پوست در نقاطی از بدن که بیشتر در معرض نور آفتاب است، مانند سر و گردن، بیشتر می‌شود.
به‌علاوه، احتمال اینکه اعضای دیگر را درگیر کند و باعث مرگ فرد مبتلا شود، کمتر است. اما اگر درمان نشود، ممکن است بزرگ‌تر شود و به سایر قسمت‌های بدن سرایت کند.
ملانوم
دومین دسته سرطان‌های پوست، ملانوم نام دارد. این نوع سرطان در سلول‌هایی ایجاد می‌شود که به پوست شما رنگ می‌دهند. این سلول‌ها با عنوان ملانوسیت شناخته می‌شوند. خال‌های خوش‌خیمی که از تکثیر ملانوسیت‌ها به وجود می‌آیند، گاهی سرطانی می‌شوند.
این خال‌ها در هر جایی از بدن ممکن است ظاهر شود. در مردان، بیشتر روی سینه و کمر ایجاد می‌شوند و در زنان، اکثراً روی پاها.
در صورت شناسایی و درمان زودهنگام، بسیاری از ملانوم‌ها قابل درمان هستند. اما اگر درمان نشوند، ممکن است به سایر قسمت‌های بدن سرایت کنند که درمان را دشوارتر میکند. ملانوم‌ها بیشتر از سرطان سلول‌های بازال و سنگ‌فرشی پوست، گسترش می‌یابند.
علائم سرطان پوست
همه موارد سرطان پوست شبیه به هم نیستند و ممکن است با علائم متعددی همراه نباشند. با وجود این، تغییرهای غیرمعمول در پوست می‌تواند زنگ خطری برای انواع مختلف سرطان باشد. توجه به تغییرهایی که در پوست ظاهر می‌شود ممکن است به شما کمک کند زودتر آن را تشخیص دهید.
اگر چنین علائمی دیدید به پزشک مراجعه کنید:
- ضایعات پوستی: خال جدید، رشد غیرمعمول، برآمدگی، زخم، پوسته‌پوسته شدن یا لکه تیره‌ای که ظاهر شده و از بین نمی‌رود.
- عدم‌تقارن: دو نیمه ضایعه یا خال، یکسان و مشابه نیستند.
- حاشیه: ضایعات، لبه‌هایی ناصاف و ناهموار دارند.
- رنگ: این لکه رنگ غیرمعمولی مانند سفید، صورتی، سیاه، آبی یا قرمز دارد.
- قطر: لکه بزرگ‌تر از نیم‌سانتی‌متر یا به اندازه پاک‌کن مداد است.
- در حال رشد: می‌توانید تشخیص دهید که خال در حال تغییر اندازه، رنگ یا شکل است.
علل سرطان پوست
هر دو نوع سرطان پوست زمانی اتفاق می‌افتند که جهش در دی‌ان‌ای سلول‌های پوستی شما ایجاد شود. این جهش‌ها باعث رشد غیرقابل‌کنترل سلول‌های پوستی و تشکیل توده‌ای از سلول‌های سرطانی می‌شوند.
سرطان سلول‌های بازال پوست به‌وسیله اشعه ماورای بنفش (UV) خورشید یا استفاده از سولاریوم ایجاد می‌شود. اشعه ماورای بنفش می‌تواند به دی‌ان‌ای داخل سلول‌های پوستی شما آسیب برساند و باعث رشد غیرمعمول سلول شود. سرطان سلول‌های سنگ‌فرشی پوست نیز در اثر قرارگرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش ایجاد می‌شود.
سرطان سلول‌های سنگ‌فرشی همچنین می‌تواند پس از مواجهه طولانی‌مدت با مواد شیمیایی سرطان‌زا ایجاد شود. شاید در محل سوختگی یا زخم ایجاد شود یا توسط برخی از انواع ویروس پاپیلومای انسانی (HPV).
علت ملانوم مشخص نیست. اکثر خال‌ها به ملانوم تبدیل نمی‌شوند و پژوهشگران هنوز دقیق نمی‌دانند دلیل سرطانی شدن برخی از آنها چیست. مانند سرطان سلول‌های بازال و سنگ‌فرشی پوست، ملانوم می‌تواند توسط اشعه UV ایجاد شود. اما احتمال دارد ملانوم‌ها در قسمت‌هایی از بدن‌تان ظاهر شوند که به‌طور معمول در معرض نور خورشید قرار ندارند.
تشخیص سرطان پوست
اگر لکه‌ها یا برجستگی‌های مشکوکی در پوست خود می‌بینید، یا متوجه تغییراتی در لکه‌های موجود یا رشد آنها شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. او پوست‌تان را معاینه میکند یا شما را برای تشخیص به متخصص ارجاع می‌دهد.
پزشک یا متخصص احتمالاً شکل، اندازه، رنگ و بافت ناحیه مشکوک روی پوست‌تان را بررسی میکند. همچنین به پوسته‌پوسته شدن، خون‌ریزی یا خشکی پوست توجه خواهد کرد. اگر پزشک احتمال دهد که عارضه پوستی سرطانی باشد، ممکن است نمونه‌برداری کند.
در حین انجام این فرایند ایمن و ساده، او عارضه مشکوک یا بخشی از آن را برمی‌دارد و به آزمایشگاه ارسال میکند. این‌گونه می‌توان تشخیص داد که مبتلا به سرطان پوست هستید یا نه.
اگر مبتلا به سرطان پوست باشید، ممکن است لازم باشد آزمایش‌های بیشتری انجام شود تا بدانید چه اندازه پیشرفت کرده است. برنامه درمانی به نوع و مرحله سرطان پوست و برخی عوامل دیگر بستگی خواهد داشت.
غربالگری سرطان پوست
غربالگری سرطان پوست توسط متخصص پوست، روشی سریع و آسان است. از شما خواسته می‌شود لباس‌هایتان را دربیاورید و روپوشی نازک بپوشید.
پزشک سانتی‌متر به سانتی‌متر پوست‌تان را بررسی خواهد کرد تا خال یا لکه‌ای غیرمعمول پیدا کند. در صورت مشاهده مورد مشکوک، مراحل بعدی را برایتان توضیح خواهد داد.
تشخیص به‌موقع بهترین ضمانت برای درمان موفقیت‌آمیز سرطان پوست است. برخلاف سایر اعضای بدن، پوست شما همیشه در معرض دیدتان است. این بدان معناست که می‌توانید هر تغییر، لکه غیرمعمول یا تشدید علائم را شناسایی کنید.
می‌توانید با یک برنامه خودآزمایی منظم، همه قسمت‌های بدن خود را بررسی کنید، حتی نقاطی را که در معرض آفتاب نیستند. به‌ویژه سرطان ملانوم، در نقاطی که معمولاً در معرض آفتاب نیستند رشد میکند. بنابراین مهم است که اعضایی مثل سر و گردن یا بین انگشتان پا و کشاله ران خود را به‌دقت بررسی کنید.
خودآزمایی سرطان پوست به کمتر از 10 دقیقه زمان نیاز دارد.
مراحل سرطان پوست
برای تعیین مرحله یا شدت سرطان پوست، پزشک اندازه تومور، گسترش سرطان به غدد لنفاوی و سایر قسمت‌های بدن را بررسی میکند.
مرحله‌بندی سرطان‌های پوست بسته به نوع سرطان متفاوت است. برای همین، سرطان‌ها معمولاً به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: سرطان پوست غیرملانوم و ملانوم.
سرطان‌های پوستی غیرملانوم، سرطان سلول‌های بازال و سنگ‌فرشی هستند.
- مرحله 0: سلول‌های غیرطبیعی از لایه بیرونی پوست یعنی اپیدرم، خارج نشده‌‌اند.
- مرحله 1: سرطان ممکن است به لایه بعدی پوست یعنی درم گسترش یافته باشد، اما بیش از دو سانتی‌متر نیست.
- مرحله 2: تومور بزرگ‌تر از دو سانتی‌متر است اما به قسمت‌های مجاور یا غدد لنفاوی گسترش نیافته است.
- مرحله 3: سرطان از تومور اولیه به بافت یا استخوان مجاور گسترش یافته و بزرگ‌تر از سه سانتی‌متر است.
- مرحله 4: سرطان فراتر از محل تومور اولیه به غدد لنفاوی و استخوان یا بافت گسترش یافته و تومور بزرگ‌تر از سه سانتی‌متر است.
مراحل سرطان ملانوم:
- مرحله 0: این نوع سرطان غیرتهاجمی به زیر اپیدرم نفوذ نکرده است.
- مرحله 1: شاید سرطان به لایه دوم پوست یعنی درم گسترش یافته باشد، اما همچنان کوچک است.
- مرحله 2: سرطان فراتر از محل اصلی تومور گسترش نیافته اما بزرگ‌تر و ضخیم‌تر شده و ممکن است با علائم دیگری مانند پوسته‌پوسته یا پولکی شدن یا خون‌ریزی همراه باشد.
- مرحله 3: سرطان، غدد لنفاوی، پوست یا بافت مجاور را درگیر کرده است.
- مرحله 4: پیشرفته‌ترین مرحله ملانوم. مرحله 4 به این معنی است که سرطان فراتر از تومور اولیه گسترش یافته و در غدد لنفاوی، اندام‌ها یا بافت‌های دور از محل اولیه خود دیده می‌شود.
اگر سرطان پس از درمان بازگشت کند، آن را سرطان عودکننده پوست می‌نامند. هر کسی که تحت درمان سرطان پوست بوده باشد، در معرض خطر عود مجدد سرطان است. به همین دلیل، مراقبت‌های بعدی و خودآزمایی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
جلوگیری از سرطان پوست
برای اینکه احتمال ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهید، از قرار دادن پوست خود در معرض نور خورشید و سایر منابع اشعه ماورای بنفش برای مدت‌زمان طولانی خودداری کنید، برای مثال:
- از استفاده از سولاریوم پرهیز کنید.
- از قرارگرفتن در معرض نور خورشید در زمان‌هایی که شدید می‌تابد، یعنی 10 صبح تا 4 بعدازظهر اجتناب کنید؛ یا در خانه بمانید یا در سایه.
- حداقل 30 دقیقه قبل از خارج‌شدن از منزل، ضدآفتاب و بالم لبی که حداقل اس‌پی‌اف ۳۰ دارد استفاده کنید و مرتب آن را تجدید کنید.
- در ساعت‌هایی که بیرون هستید، از کلاه لبه‌دار و لباس‌هایی با پارچه‌های تیره و کلفت استفاده کنید.
- عینک آفتابی بزنید که 100درصد از شما در برابر UVB و UVA محافظت میکند.
همچنین همیشه دنبال برجستگی‌ها یا لکه‌های جدید روی پوست بگردید. در صورت مشاهده مورد مشکوک به پزشک خود اطلاع دهید.
شناسایی و درمان زودهنگام سرطان پوست بر اثربخشی درمان تأثیر می‌گذارد.
عواملی که احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد
برخی عوامل احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهند، برای مثال، اگر:
- سابقه خانوادگی سرطان پوست داشته باشید
- در معرض مواد خاصی مانند ترکیبات آرسنیک، رادیوم، قیر یا کرئوزوت قرار بگیرید
- در معرض اشعه قرار بگیرید، مثلاً حین درمان آکنه یا اگزما
- بیش‌ازحد یا محافظت‌نشده در معرض اشعه ماورای بنفش خورشید، لامپ‌های برنزه‌کننده، غرفه‌های برنزه کردن یا منابع دیگر آن قرار بگیرید
- در آب‌و‌هوای آفتابی، گرم یا در ارتفاع زیاد زندگی کنید یا به تعطیلات بروید
- مرتب در فضای باز کار کنید
- سابقه آفتاب‌سوختگی شدید داشته باشید
- خال‌های متعدد، بزرگ یا غیرطبیعی داشته باشید
- پوستی کم‌رنگ یا کک‌و‌مکی داشته باشید
- پوستی داشته باشید که به‌راحتی دچار آفتاب‌سوختگی می‌شود یا برنزه نمی‌شود
- موهای بور یا قرمز طبیعی داشته باشید
- چشمان آبی یا سبز داشته باشید
- ضایعه پوستی خوش‌خیم داشته باشید
- سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید، مثلاً به دلیل ابتلا به اچ‌آی‌وی
- پیوند اعضا انجام داده باشید و از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی استفاده کنید.
عوارض سرطان پوست
عوارض بالقوه سرطان پوست عبارت‌اند از:
- عود سرطان
- عود موضعی: سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف سرایت می‌کنند
- متاستاز: سلول‌های سرطانی به عضله‌ها، اعصاب یا سایر اندام‌های بدن سرایت می‌کنند.
اگر به سرطان پوست مبتلا شده‌اید، در معرض خطر ابتلای مجدد به آن در نقطه دیگری از بدن قرار دارید. اگر سرطان پوست شما بازگشت کند، برنامه درمانی متناسب با نوع، محل و اندازه سرطان، وضعیت سلامت و سابقه قبلی درمان، طراحی خواهد شد.
منبع: Healthline ، پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد
در اپلیکیشن بهزی همیشه می‌توانید با پزشک و درمانگر خود مشاوره کنید و از توصیه‌های درمانی برای بهبود کامل‌تر استفاده کنید.
از داروخانه آنلاین بهتیام نیز می‌توانید مکمل‌ها و محصولات سلامت موردنظر خود را آنلاین تهیه کنید. در مسیر سلامتی و خودمراقبتی همراه شما هستیم.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و نباید جایگزینی برای تشخیص و درمان توسط پزشک قلمداد شود. هرگز عمل به توصیه‌های پزشک را به‌دلیل مغایرت با مطالبی که می‌خوانید، به تأخیر نیندازید یا نادیده نگیرید.
