هر آنچه باید درباره کنترل دیابت بدانید
درمان دیابت نیازمند نظارت دقیق روی سطح قند خون و نگه داشتن آن در محدوده تعیین‌شده است. پزشک به شما کمک می‌کند تا یک برنامه درمانی برای دیابت تهیه کنید که مناسب شماست و می‌توان آن را به سادگی فهمید. به علاوه، ممکن است در تیم درمانی خود به متخصصان دیگر از جمله متخصص تغذیه، چشم‌پزشک و دیگر پزشکانی که بتوانند سلامت شما را پیگیری کنند نیاز داشته باشید. هر قدر بتوانید قند خون‌تان را در طول روز به محدوده نرمال نزدیک‌تر نگه دارید و از افت شدید یا بالا رفتن زیاد آن جلوگیری کنید، در کنترل بیماری خود موفق‌تر خواهید بود. فراموش نکنید که دیابت یک بیماری جدی است اما می‌توان آن را با پیگیری منظم و تعامل با پزشک به خوبی کنترل کرد. در زیر روش‌های مختلف کنترل دیابت را به شما معرفی خواهیم کرد.
داروهای دیابت
درمان دیابت برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. پزشک با توجه به وضعیت شخص شما درمان دیابت را برنامه‌ریزی می‌کند. برای مثال، نحوه درمان برای یک فرد مبتلا به دیابت که روزانه فعالیت بدنی مناسبی دارد با فرد دیگری که تحرک کم و رژیم غذایی ناسالمی دارد متفاوت خواهد بود. در واقع، پزشک شما با توجه به میزان فعالیت، رژیم غذایی و استمرار شما در دریافت به‌موقع دارو و مراجعه منظم به پزشک، نحوه درمان شما را تعیین می‌کند. کنترل سطح قند خون توسط شما می‌تواند کمک بزرگی به روال درمان‌تان کند. بهتر است هنگامی که قند خون خود را در طول روز تست می‌کنید، آن را ثبت کنید و در مراجعه به پزشک به او نشان دهید. این کار می‌تواند داشته‌های خوبی از وضعیت شما و نحوه کنترل قند خون‌تان به پزشک بدهد. با توجه به نوع دیابت شما، داروهایی که دریافت می‌کنید می‌تواند متفاوت باشد:
داروهای دیابت نوع یک: اگر به دیابت نوع یک مبتلا هستید، لوزالمعده شما انسولینی را که بدن‌تان برای استفاده از قند خون به عنوان انرژی نیاز دارد، نمی‌سازد. در نتیجه، به دریافت انسولین به صورت تزریقی نیاز خواهید داشت. یادگیری تزریق کردن به خود، کودک شیرخوار یا هر یک از اعضای خانواده‌تان ممکن است در ابتدا ترسناک‌ترین قسمت مدیریت دیابت به نظر برسد. اما در واقع خیلی راحت‌‌تر از چیزی است که فکر می‌کنید. انسولین تزریقی در انواع زیر ارائه می‌شود:
- داروهای سریع‌الاثر؛ چند دقیقه بعد از تزریق شروع به اثرگذاری می‌کند و دو تا چهار ساعت روی قند خون شما تأثیر می‌گذارد.
- داروهای کوتاه‌اثر؛ ظرف ۳۰ دقیقه شروع به اثرگذاری می‌کند و سه تا شش ساعت روی قند خون شما تأثیر می‌گذارد.
- متوسط‌اثر؛ یک الی دو ساعت بعد از تزریق شروع به اثرگذاری می‌کند و تا ۱۸ ساعت روی قند خون شما تأثیر می‌گذارد.
- طولانی‌اثر؛ یک الی دو ساعت بعد از تزریق شروع به اثرگذاری می‌کند و بیش از ۲۴ ساعت روی قند خون شما تأثیر می‌گذارد.
داروهای دیابت نوع دو: برای برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو، رژیم غذایی و ورزش کردن کافی است تا بتوانند بیماری خود را تحت کنترل درآورند و برخی دیگر به دارو احتیاج دارند که ممکن است شامل انسولین و یک داروی خوراکی باشد. داروهای دیابت نوع دو برای برگرداندن سطح قند خون به حالت نرمال به روش‌های مختلفی عمل می‌کند. این داروها شامل موارد زیر است:
- داروهایی که تولید انسولین توسط لوزالمعده را افزایش می‌دهد؛ مانند کلروپروپامید (دیابینیز)، گلیمپیرید، (آماریل)، گلیپیزید (گلوکترول)، گلیبورید (دیابتا، گلیناز)، ناتگلینید (استارلیکس) و رپاگلیدین (پراندین)
- داروهایی که جذب قند توسط روده‌ها را کاهش می‌دهد؛ مانند آکاربوز (پریکوز) و میگلیتول (گلیست)
- داروهایی که نحوه استفاده بدن از انسولین را بهبود می‌بخشد؛ مانند پیوگلیتازون (آکتوز) و روزیگلیتازون (آواندیا)
- داروهایی که تولید قند توسط کبد را کاهش می‌دهد و مقاومت انسولین را بهبود می‌بخشد؛ مانند متفورمین (گلوکوفاژ)
- داروهایی که تولید انسولین توسط لوزالمعده یا سطح خون آن را افزایش می‌دهد یا تولید قند کبد را کاهش می‌دهد؛ مانند آلوگلیپتین (نسینا)، دولاگلوتید (ترولیسیتی)، لیناگلیپتین (ترادجنتا)، اگزناتید (بایتا، بایدورون)، لیراگلوتید (ویکتوزا)، لیکسیسناتید (آدلیکسین)، ساکساگلیپتین (آنگلیزا)، سیتاگلیپتین (ژانوویا) و سماگلوتید (اوزمپیک)
- داروهایی که کلیه را از جذب مجدد گلوکز باز می‌دارد و باعث افزایش دفع گلوکز در ادرار می‌شود. این داروها مهارکننده‌های سدیم‌گلوکز کوترانسپورتر 2 (SGLT2) نامیده می‌شود؛ مانند کاناگلیفوزین (اینووکانا)، داپاگلیفلوزین (فارگسیگا) و امپاگلیفلوزین (جاردیانس)
پراملینیتید (سیملین) نیز یک هورمون مصنوعی تزریقی است. این هورمون به کاهش قند خون بعد از غذا در افراد مبتلا به دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند کمک می‌کند، اما ممکن است این دارو را در ایران به راحتی پیدا نکنید.
همچنین برخی از قرص‌ها حاوی بیش از یک نوع داروی دیابت هستند. از جمله این قرص‌ها امپاگلیفلوزین/ لیناگلیپتین (گلیکسامبی) است. این دارو از نوع مهارکننده SGLT2 است که جذب مجدد گلوکز در کلیه‌ها را با یک مهارکننده DPP-4 مسدود می‌کند. مهارکننده‌های DPP-4 هورمون‌ها را به منظور کمک به لوزالمعده برای تولید انسولین بیشتر و کمک به کبد برای تولید گلوکز کمتر، افزایش می‌دهند.
تغذیه و زمان‌بندی وعده‌های غذایی برای دیابت
شما هم احتمالاً زیاد شنیده‌اید که رژیم غذایی مناسب به کنترل قند خون شما کمک می‌کند. اما ما به شما می‌گوییم که یک رژیم مناسب برای افراد مبتلا به دیابت بسیار حیاتی است. هر قدر شما بتوانید قند خون خود را در طول روز نزدیک‌تر به محدوده نرمال نگه دارید، کمتر دچار عوارض دیابت خواهید شد. اندازه مناسب غذا و نوع موادی که مصرف می‌کنید تأثیر زیادی در مدیریت قند خون شما دارد. بنابراین، برای تهیه برنامه غذایی از پزشک خود یا متخصص تغذیه کمک بگیرید. اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان مبتلا به دیابت نوع یک هستید، حتماً به تزریق انسولین نیاز خواهید داشت. مصرف انسولین شما بر اساس فعالیت فیزیکی و رژیم غذایی دقیق‌تر تعیین می‌شود. اینکه چه زمانی غذا می‌خورید و چقدر می‌خورید، به همان اندازه چیزی که می‌خورید مهم است. پزشکان معمولاً روزانه سه وعده غذایی کم‌حجم و سه تا چهار میان‌وعده را برای حفظ تعادل مناسب بین قند و انسولین موجود در خون توصیه می‌کنند.
تعادل مقدار کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌های رژیم غذایی‌تان به شما در نگه داشتن قند خون در محدوده هدف کمک می‌کند. اینکه از هر کدام از این مواد غذایی چه مقدار در رژیم خود داشته باشید به عوامل مختلفی از جمله وزن و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. نکته‌ای که در رژیم غذایی‌تان از همه مهم‌تر خواهد بود این است که بدانید در هر وعده چه مقدار کربوهیدرات مصرف می‌کنید. اگر اضافه‌وزن دارید، رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات، کم‌چربی یا کم‌‌کالری ممکن است در رسیدن به وزن مناسب به شما کمک کند. نباید بیش از ۷٪ از رژیم غذایی شما از چربی‌های اشباع تشکیل شده باشد. همچنین بهتر است از چربی‌های ترانس به طور کامل اجتناب کنید.
ورزش برای دیابت
ورزش، استفاده بدن شما از انسولین را بهبود می‌دهد و ممکن است قند خون را کاهش دهد. همچنین به برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو کمک می‌کند سطح قند خون خود را کاهش دهند و ممکن است به جلوگیری از ابتلا به این بیماری در افرادی که ریسک آن را دارند کمک کند. برای افراد مبتلا به هر دو نوع دیابت، ورزش می‌تواند احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی را کاهش دهد و گردش خون را بهبود بخشد و باعث کاهش استرس شود. افراد مبتلا به دیابت نوع دو که نیاز به کاهش وزن دارند می‌توانند از ورزش در سطح متوسط سود ببرند. بیشتر مبتلایان به دیابت تشویق می‌شوند که هر هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی هوازی با شدت متوسط مانند پیاده‌روی داشته باشند. تمرینات قدرتی اغلب حداقل دو بار در هفته توصیه می‌شود. درباره ورزش کردن بهتر است موارد زیر را در نظر بگیرید:
- میزان و نحوه فعالیت‌های ورزشی خود را با پزشک‌تان بررسی کنید تا بیش از حد توان‌تان ورزش نکرده باشید.
- برای جلوگیری از افت قند خون تا سطوح خطرناک، قبل از ورزش قند خون خود را چک کنید.
- در صورت لزوم، حدود نیم ساعت قبل از ورزش، یک میان‌وعده کربوهیدراتی بخورید.
- اگر علائم قند خون پایین یا همان هیپوگلیسمی را احساس کردید، ورزش را قطع کنید و یک میان‌وعده یا نوشیدنی کربوهیدراتی بخورید. ۱۵ دقیقه صبر کنید و دوباره قند خون را چک کنید. اگر هنوز خیلی پایین است، میان‌وعده دیگری بخورید.
تغییرات سبک زندگی برای دیابت
همه افراد نیاز دارند که از سلامت خود مراقبت کنند؛ دیابت به این معناست که شما بیش از افراد دیگر لازم است پیگیر وضعیت سلامت خود باشید. بهتر است در کنار موارد بالا نکات زیر را نیز رعایت کنید:
- آزمایشات دوره‌ای و مراجعات به پزشک را به‌موقع انجام دهید تا از عوارض دیابت پیشگیری کنید.
- از دندان‌های خود به خوبی مراقبت کنید و منظم نخ دندان بکشید؛ دیابت می‌تواند بیماری لثه را بدتر کند.
- از پاهای خود به خوبی مراقبت و روزانه آن‌ها را بررسی کنید تا در صورت مشاهده زخم سریع آن را درمان کنید. زخم‌های موجود در پا در افراد مبتلا به دیابت اگر به خوبی درمان نشود می‌تواند خطرساز باشد.
- مراقبت صحیح از پوست‌تان را فراموش نکنید. بهداشت پوست را بیاموزید تا دچار مشکلات پوستی با وجود ابتلا به دیابت نشوید.
- استرس باعث بالا رفتن قند خون شما می‌شود. بهتر است روش‌های مدیریت استرس را بیاموزید یا به یک مشاور آگاه مراجعه کنید.
- فکر خوبی است یک یادداشت در کیف پولتان یا یک جای مشخص همراه داشته باشید که نشان دهد شما مبتلا به دیابت هستید. این کار باعث می‌شود که در صورت حمله شدید هیپوگلیسمی یا همان افت قند خون، زمانی که شما قادر به صحبت کردن نباشید یا در صورت تصادف کردن و نیاز به مراقبت اورژانسی پزشکی، دیگران بتوانند به درستی از شما مراقبت کنند.
به‌طورکلی، معرفی خودمان با این روش‌های ساده، به عنوان بیمار مبتلا به دیابت بسیار مهم است، زیرا حملات هیپوگلیسمی می‌تواند با مستی اشتباه گرفته شود و افراد در این شرایط اغلب قادر به مراقبت از خود نیستند. بدون درمان سریع، افت شدید قند خون می‌تواند منجر به اغما یا تشنج شود. از آنجا که بدن شما هنگام بیماری یا مجروح شدن، تحت استرس بیشتری قرار دارد، لازم است که سطح قند خون‌تان توسط کادر پزشکی مراقبت‌های اورژانسی بررسی شود.
درمان‌های جایگزین برای دیابت
درمان‌های جایگزین یا درمان‌های مکمل، شامل داروها و درمان‌هایی است که معمولاً در کنار مراقبت‌های پزشکی استاندارد، شناخته‌شده و مؤثر برای یک بیماری یا عارضه استفاده می‌شود. برخی درمان‌های مکمل برای دیابت به شکل زیر است:
ویتامین، مکمل‌ها و مواد معدنی
علاوه بر دارو، کارهایی مثل داشتن رژیم غذایی مناسب و ورزش وجود دارد که می‌تواند به کنترل قند خون شما کمک و از عوارض ثانویه دیابت جلوگیری کند. البته درمان‌های جایگزین هرگز نباید به تنهایی برای درمان دیابت استفاده شوند. ویتامین‌هایی که می‌تواند در درمان‌های مکمل برای دیابت وجود داشته باشد شامل موارد زیر است:
کروم: مطالعات نشان داده است کروم روی انسولین و سوخت‌وساز گلوکز تأثیر دارد. با این حال، هیچ شواهدی مبنی بر کمک مکمل‌های کروم به درمان دیابت وجود ندارد. اما کروم در بسیاری از مواد غذایی سالم مانند سبزیجات سبزبرگ، آجیل و غلات یافت می‌شود. در تحقیقاتی گفته شده است بیوتین که به آن ویتامین H نیز می‌گویند وقتی همراه با کروم مصرف شود ممکن است سوخت‌وساز گلوکز را در افراد مبتلا به دیابت بهبود بخشد. اما هیچ مطالعه‌ای نشان نداده است که مصرف بیوتین به تنهایی می‌تواند به جذب گلوکز کمک می‌کند.
ویتامین B6 و B12: در صورت کمبود ویتامین‌های B6 و B12 در بدن، مصرف مکمل‌های آن‌ها ممکن است به درمان دردهای عصبی دیابت کمک کنند. اما غیر از این، هیچ شواهدی وجود ندارد که مصرف این مکمل‌ها ممکن است کمکی به روال کنترل دیابت کند.
ویتامین C: ویتامین C ممکن است سطح پایین انسولین خون را که به طور طبیعی به سلول‌ها در جذب این ویتامین کمک می‌کند جبران کند. مقادیر مناسب ویتامین C ممکن است به بدن شما کمک کند کلسترول را در سطح خوبی حفظ کند و قند خون را تحت کنترل نگه دارد. اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث سنگ کلیه و مشکلات دیگری شود. با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا مکمل ویتامین C برای شما مناسب است یا خیر.
ویتامین E: ویتامین E ممکن است بتواند آسیب به عروق خونی را محدود کند و به محافظت در برابر بیماری‌های کلیوی و چشم کمک کند. اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند به مشکلات جدی، از جمله خطر بیشتر سکته مغزی منجر شود. قبل از افزودن این مکمل به برنامه خود با پزشک‌تان مشورت کنید.
منیزیم: منیزیم می‌توانند به کنترل میزان قند خون کمک می‌کند. برخی از افراد مبتلا به دیابت کمبود جدی منیزیم دارند. در این حالت مکمل‌های منیزیم ممکن است عملکرد انسولین را بهبود بخشد.
طب ذهن بدن
میزان استرس می‌تواند روی سطح قند خون شما تأثیر بگذارد. تصویرسازی هدایت‌شده، بیوفیدبک، هیپنوتیزم و یوگا باعث کاهش هورمون‌های استرس می‌شوند. این کار ممکن است به ثبات سطح قند خون کمک کند. بیوفیدبک همچنین ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند، اما تحقیقات بیشتری برای کشف نقش آن در درمان دیابت و فشار خون بالا لازم است. به طور کل، زمانی که شما بتوانید از سطح استرس خود کم کنید و با مدیریت آن زندگی آرام‌تری داشته باشید، به مدیریت قند خون خود کمک خواهید کرد.
داروهای گیاهی
برخی از بیماران گزارش کرده‌اند که کرم کپسایسین به کاهش درد دست و پای ناشی از نوروپاتی دیابتی کمک می‌کند. این کرم در واقع یک پماد موضعی ساخته‌شده با فلفل قرمز است. افرادی که در دست و پای خود بی‌حسی دارند، باید هنگام استفاده از کپسایسین احتیاط کنند، زیرا ممکن است نتوانند در صورت بروز سوزش پوست این سوزش را به طور کامل احساس کنند. در هر صورت مانند هر داروی دیگری اگر می‌خواهید این محصول را امتحان کنید، اول با پزشک خود مشورت کنید.
این تصور و عقیده هم وجود دارد که روغن گل مغربی یا پامچال شب نیز به کاهش درد عصبی دیابت کمک می‌کند، اما هنوز هیچ مدرک علمی قطعی برای آن یافت نشده است. همچنین کهن‌دار یا گینکو، سیر، برگ ریحان مقدس، تخم شنبلیله، جینسنگ و زالزالک از دیگر گیاهان دارویی هستند که توسط عده‌ای به عنوان داروهایی برای درمان علائم دیابت تبلیغ شده‌اند که در علم پزشکی به اندازه کافی تأثیر این مواد بررسی نشده و تحقیقات بیشتری لازم است تا ببینیم این گیاهان چه نقشی می‌توانند در بهبود عوارض دیابت داشته باشند؛ البته اگر بتوان اول این فرضیه را قبول کرد که این مواد در سلامت تأثیرگذارند. در هر صورت و با هر میزان از عوارض، لازم است حتماً قبل از امتحان کردن هر نوع محصول گیاهی با پزشک خود مشورت کنید.
در اپلیکیشن بهزی همیشه می‌توانید با پزشک و درمانگر خود مشاوره کنید و از توصیه‌های درمانی برای بهبود کامل‌تر استفاده کنید.
از داروخانه آنلاین بهتیام نیز می‌توانید مکمل‌ها و محصولات سلامت موردنظر خود را آنلاین تهیه کنید. در مسیر سلامتی و خودمراقبتی همراه شما هستیم.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و نباید جایگزینی برای تشخیص و درمان توسط پزشک قلمداد شود. هرگز عمل به توصیه‌های پزشک را به‌دلیل مغایرت با مطالبی که می‌خوانید، به تأخیر نیندازید یا نادیده نگیرید.
