تشخیص و درمان دیابت بی‌مزه مرکزی

نشانه اصلی دیابت بی‌مزه مرکزی، تشنگی و ادرار مفرط است. هرچند این بیماری‌ در نشانه‌های گفته‌شده با دیابت شیرین مشترک است اما هیچ ارتباطی با آن ندارد. این بیماری زمانی بروز می‌کند که بدن نمی‌تواند به مقدار کافی هورمونی بسازد که میزان دفع ادرار را کنترل می‌کند. برای آشنایی با دیابت بی‌مزه مرکزی، دلایل و نشانه‌های بروز و راه‌های درمان آن مطلب زیر را بخوانید.

دلایل ابتلا به‌ دیابت بی‌مزه مرکزی

دیابت بی‌مزه مرکزی با نام‌های دیابت بی‌مزه هیپوفیز، هیپوتالامیک، نوروهیپوفیزی، عصبی یا نوروژنیک هم شناخته می‌شود. در این بیماری بدن نمی‌تواند به مقدار کافی هورمون وازوپرسین تولید کند. وازوپرسین هورمونی است که میزان دفع ادرار را کنترل می‌کند. کلیه‌ها بدون وازوپرسین نمی‌توانند به درستی کار کنند. در نتیجه، بدن آب زیادی را به سرعت از طریق ادرار رقیق از دست می‌دهد. این اتفاق باعث تشنگی شدید فرد می‌شود که در پی آن فرد مقدار زیادی آب می‌نوشد.

با وجود پیشرفت‌های شگرف در عرصه پزشکی، در نیمی از موارد ابتلا، پزشکان علت دیابت بی‌مزه مرکزی را نمی‌دانند. در باقی موارد، علت آن آسیب یا جراحت هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز است. این آسیب می‌تواند به خاطر جراحی، ضربه به سر، تومور، التهاب یا حتی عفونت باشد. به علاوه در موارد بسیار نادر، نقص ژنتیکی علت این بیماری است. درمان فوری جراحت‌ها، عفونت‌ها و تومور‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. با اینکه هر کسی ممکن است به دیابت بی‌مزه مرکزی مبتلا شود، اما این بیماری یک بیماری رایج نیست. تقریباً از هر ۲۵ هزار نفر، تنها یک نفر به آن مبتلا می‌شود.

علائم دیابت بی‌مزه مرکزی

افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه مرکزی معمولاً نشانه‌های زیر را دارند:

• تکرر ادرار؛ دفع بیش از ۳ لیتر در روز
• بیدار شدن‌های مکرر شبانه برای دفع ادرار
• ادرار ناخواسته در حالت خواب یا همان شب‌ادراری
• ادرار بی‌رنگ
• غلظت پایین ادرار
• تشنگی مفرط؛ نوشیدن بیش از یک گالون یعنی ۳.۸۷ لیتر مایعات در روز

همچنین نشانه‌های دیابت بی‌مزه مرکزی در کودکان ممکن است شامل موارد پایین شود:

• انرژی پایین
• زودرنجی یا تحریک‌پذیری
• سرعت پایین رشد
• از دست دادن وزن
• تب
• استفراغ

عوارض دیابت بی‌مزه مرکزی

در موارد جدی یا در صورتی که شخص نتواند مایعات کافی بنوشد، دیابت بی‌مزه مرکزی می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• دهیدراته شدن یا همان کم‌آب شدن بدن
• گیجی
• از دست دادن هوشیاری

تشخیص دیابت بی‌مزه مرکزی

معاینه عمومی احتمالاً ممکن است غیر از بزرگ شدن مثانه یا نشانه‌های کم آب شدن بدن، هیچ یک از علامت‌های دیابت بی‌مزه مرکزی را نشان ندهد. اگر در معاینات خود نشانه‌ها و علائم گفته‌شده در بالا را داشته باشید، احتمالاً پزشک شما برای تشخیص قطعی آزمایش‌های دیگری را تجویز خواهد کرد.

اگر پزشک شما حدس بزند که شما مبتلا به دیابت بی‌مزه مرکزی هستید، نمونه‌ای از ادرارتان را آزمایش خواهد کرد. همچنین احتمالاً شما یک تست محرومیت از آب هم انجام خواهید داد. این آزمایش معمولاً برای بررسی کیفیت کار کلیه‌ها، میزان ادرار و مقدار سدیم موجود در پلاسمای خون‌تان انجام می‌شود. احتمال دارد برای انجام این آزمایش نیاز باشد که تا پایان آن در بیمارستان بمانید. همچنین ممکن است وازوپرسین دریافت کنید و بعد از آن آزمایش‌های خون و ادرار دیگری از شما بگیرند. علاوه بر این، ممکن است پزشک‌تان توصیه کند که یک MRI از سرتان انجام دهید تا ببیند آیا مشکلی در غده هیپوفیز یا اطراف آن وجود دارد یا خیر.

راهکارهای درمان دیابت بی‌مزه مرکزی

اگر بیماری دیابت بی‌مزه مرکزی خفیف باشد، درمان آن ساده است. احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد آب بیشتری بنوشید.

در برخی موارد، پزشک‌تان ممکن است دسموپرسین یا DDAVP تجویز کند، که نوعی وازوپرسین است. دسموپرسین دفع ادرار را کنترل کرده، توازن مایعات را در بدن حفظ و از کم‌آبی بدن جلوگیری می‌کند. شما معمولاً دو تا سه بار در روز به صورت اسپری بینی، قرص یا تزریق، این دارو را مصرف خواهید کرد.

به عنوان یک توصیه، داروهای خود را همراه خود داشته باشید و از موقعیت‌هایی که در آن به آب دسترسی ندارید، پرهیز کنید. بهتر است همیشه یک بطری پر از آب همراه خود داشته باشید. استفاده از بعضی گجت‌های هوشمند سلامت یا حتی به همراه داشتن یادداشتی درباره شرایط‌‌‌تان، ایده خوبی است. این راه می‌تواند به شما کمک کند تا در مواقع ضروری، افراد از وضعیت شما مطلع شوند.