دیابت بی‌مزه چیست؟
دیابت بی‌مزه یک حالت نادر است که طی آن بدن شما مقدار زیادی ادرار بی‌نمک، بی‌رنگ و بدون بو تولید می‌کند. بیشتر افراد تقریباً یک تا دو لیتر در روز ادرار می‌کنند، اما افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه ممکن است بین ۳ تا ۲۰ لیتر در روز ادرار کنند.
علائم دیابت بی‌مزه
اگر مبتلا به دیابت بی‌مزه باشید، ممکن است متوجه برخی از علائم و نشانه‌های زیر در بدن‌تان شوید:
- تشنگی شدید
- ادرار زیاد
- تکرر ادرار در طول شب
- کم‌آب شدن بدن
- ضعف نامعلوم
- دردهای عضلانی
- تحریک‌پذیری و بی‌قراری
- ترجیح دادن مایعات خنک و نوشیدنی‌های سرد
دلایل بروز دیابت بی‌مزه
بدن شما ماده‌ای به نام وازوپرسین یا هورمون ضدادرار تولید می‌کند. این ماده که به اسم ADH هم شناخته می‌شود، در بخشی از مغز شما به نام هیپوتالاموس تولید و در غده هیپوفیز ذخیره می‌شود. هورمون ضدادرار به کلیه‌های شما پیام می‌دهد که آب را نگه دارد و همین امر باعث غلیظ شدن ادرار شما خواهد شد. زمانی که تشنه‌اید یا بدن‌تان کمی دچار کم‌آبی است، مقدار وازوپرسین بالا می‌رود، کلیه‌ها آب بیشتری را جذب و ادرار غلیظ تولید می‌کنند. اگر به مقدار کافی آب بنوشید، سطح وازوپرسین کم می‌شود و ادرار تولیدشده شفاف و رقیق خواهد شد.
به حالتی که بدن به اندازه کافی وازوپرسین نسازد، دیابت بی‌مزه مرکزی گفته می‌شود. ولی اگر وازوپرسین کافی در بدن ساخته شود، اما کلیه‌ها نتوانند به آن پاسخ دهند، می‌توان گفت فرد مبتلا به دیابت بی‌مزه نفروژنیک یا کلیوی است.
در مجموع نتیجه هر دو حالت، یکی است. کلیه‌های شما نمی‌تواند آب را در خود نگه دارد. بنابراین، حتی اگر آب بدن کم باشد، کلیه‌ها مقدار زیادی ادرار بدون رنگ تولید خواهد کرد.
تفاوت دیابت بی‌مزه و دیابت شیرین
دیابت شیرین شامل دیابت نوع یک و نوع دو می‌شود. دیابت بی‌مزه با دیابت شیرین که شایع‌ترین انواع دیابت در جهان را شامل می‌شود، متفاوت است. با اینکه اسامی مشابهی دارند، تنها اشتراک آن‌ها این است که هر دو باعث تشنگی و ادرار زیاد می‌شوند.
اگر به دیابت بی‌مزه مبتلا باشید، در بدن شما هورمون‌هایی که کمک می‌کنند تا مایعات را به حالت تعادل درآورند درست کار نمی‌کنند. البته، دیابت بی‌مزه یک حالت نادر است. در آخرین آمار تنها یک نفر از هر ۲۵ هزار نفر به این حالت دچار می‌شود، در حالی که دیابت نوع یک و دو بسیار شایع‌تر است.
انواع دیابت بی‌مزه
دیابت بی‌مزه دارای انواع مختلفی است. برخی از این انواع دیابت بی‌مزه می‌تواند به شکل زیر باشد:
دیابت بی‌مزه مرکزی: زمانی به این نوع دیابت دچار می‌شوید که هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز آسیب‌دیده، توانایی بدن شما را برای ساختن یا آزادسازی وازوپرسین مختل کند. کلیه‌های شما مایعات زیادی از بدن‌تان خارج می‌کنند و شما بیشتر ادرار می‌کنید. آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز می‌تواند نتیجه موارد زیر باشد:
- تومور
- جراحت سر
- عفونت
- التهاب
- جراحی
دیابت بی‌مزه مرکزی همچنین ممکن است زمانی ایجاد شود که شما نقصی در ژن مربوط به تولید وازوپرسین را از والدین به ارث برده باشید؛ هرچند این مورد نادر است. در برخی موارد هم، پزشکان نمی‌توانند علت را بیابند.
دیابت بی‌مزه نفروژنیک یا کلیوی: شما زمانی به این نوع از دیابت دچار می‌شوید که کلیه‌های شما به وازوپرسین پاسخ نمی‌دهد و حجم زیادی مایع از جریان خون شما می‌گیرد. هنوز دلیل ابتلا به این بیماری را نمی‌توان تشخیص داد، اما بعضی از دلایل آن عبارتند از:
- انسداد دستگاه ادراری
- بیماری کلیوی مزمن
- پاسخ ندادن کلیه‌ها به وازوپرسین در اثر تغییرات ژن‌ها
- سطح بالای کلسیم در خون
- سطح پایین پتاسیم در خون
- برخی داروها از جمله لیتیوم
دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک: این نوع دیابت زمانی بروز می‌کند که بدن شما در کنترل تشنگی دچار مشکل است. وقتی مایعات می‌نوشید، همان هنگام که شما را وادار به ادرار بیشتر می‌کند، مقدار وازوپرسین تولیدشده توسط بدن‌تان را کاهش می‌دهد. از دلایل این اتفاق، آسیب به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز است که خود می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- تومور
- جراحت سر
- عفونت
- التهاب
- جراحی
برخی داروها یا مشکلات سلامت روان هم می‌توانند احتمال ابتلای شما به دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک را افزایش دهند.
دیابت بی‌مزه بارداری: این نوع دیابت بی‌مزه فقط در طول بارداری ممکن است اتفاق بیفتد. گاهی جفت یعنی عضوی که اکسیژن و مواد مغزی را به جنین شما می‌رساند، آنزیمی می‌سازد که وازوپرسین مادر را تجزیه می‌کند. پروستاگلاندین ماده‌ای شیمیایی شبیه هورمون است که باعث می‌شود کلیه‌ها به وازوپرسین حساسیت کمتری داشته باشد. گاهی بدن برخی از زنان باردار پروستاگلاندین بیشتری می‌سازد. بیشتر موارد دیابت بی‌مزه بارداری خفیف است و منجر به نشانه‌های محسوسی نمی‌شود. این حالت با اینکه معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، ممکن است طی بارداری بعدی دوباره بروز کند.
تشخیص دیابت بی‌مزه
اگر شرایط دیابت بی‌مزه را داشته باشید، احتمالاً در نهایت پیش پزشک می‌روید تا به خاطر تشنگی و نیاز مداوم به دستشویی رفتن از او کمک بگیرید.
پزشک برای تشخیص، ابتدا یک معاینه بالینی انجام می‌دهد. سپس درباره تاریخچه سلامت‌تان مثل سوابق سلامت خانواده شما سؤالاتی می‌پرسد. علاوه بر این ممکن است از شما بخواهد آزمایشاتی انجام بدهید که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آزمایش ادرار: نمونه‌ای از ادرارتان طی یک آزمایش ادرار بررسی خواهد شد تا غلظت آن ارزیابی شود. آزمایشگاه همچنین می‌تواند میزان گلوکز را بررسی کند که به پزشک در تعیین اینکه آیا شما به دیابت بی‌مزه یا دیابت شیرین دچار هستید کمک می‌کند. حتی ممکن است از شما بخواهند طی یک بازه ۲۴ ساعته، ادرارتان را در یک ظرف مخصوص جمع کنید تا مشخص شود چه مقدار ادرار می‌کنید.
آزمایش خون: این آزمایش میزان الکترولیت‌ها و گلوکز خون شما را اندازه‌گیری می‌کند و به پزشک درباره اینکه آیا شما به دیابت بی‌مزه یا دیابت معمولی مبتلا هستید، اطلاعات خوبی می‌دهد. این آزمایش حتی می‌تواند به پزشکان در تشخیص نوع دیابت هم کمک کند.
تست محرومیت از آب: این تست تغییرات وزن بدن، سدیم خون و غلظت ادرار را پس از آنکه فرد برای مدت زمانی معین چیزی نخورده است اندازه می‌گیرد. اگر سدیم خون شما یا سطح غلظت خون، بسیار بیش از حد نرمال بالا برود و غلظت ادرار شما پایین باشد، احتمالاً شما مبتلا به دیابت بی‌مزه هستید. این تست دو نوع دارد:
- تست کوتاه مدت محرومیت از آب که طی آن شما برای مدت کوتاهی مایعات نمی‌نوشید و نمونه‌ای از ادرارتان را به آزمایشگاه می‌دهید.
- تست رسمی محرومیت از آب که باید در بیمارستان انجام شود تا پزشک بتواند مطمئن باشد که شما چیزی ننوشیده‌اید. وزن‌تان اندازه‌گیری می‌شود و هر یک یا دو ساعت نمونه ادراری از شما گرفته می‌شود تا زمانی که فشار خون‌تان به شدت افت می‌کند یا هنگام ایستادن تپش قلب پیدا می‌کنید، یا ۵ درصد یا بیشتر از وزن اولیه بدن‌تان را از دست می‌دهید و یا غلظت ادرارتان پس از دو یا سه بار سنجش کمی افزایش می‌یابد.
تصویرسازی تشدید مغناطیسی یا MRI: این تست، تصاویر جامعی از اندام‌های درونی شما و بافت‌های نرم می‌گیرد. پزشک از این تست برای تشخیص اینکه آیا هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز شما مشکل دارد یا خیر استفاده می‌کند.
آزمایش ژنتیک: در صورتی که اعضای خانواده شما مشکلاتی در زمینه پرادراری داشته باشند، پزشک ممکن است این تست را برای شما درخواست دهد.
عوارض دیابت بی‌مزه
در صورتی که دیابت بی‌مزه خود را کنترل نکنید، احتمال اینکه دچار برخی عوارض مشکل‌ساز شوید زیاد است. برخی از این عوارض شامل موارد زیر است:
کم شدن آب بدن: دیابت بی‌مزه، نگه داشتن آب را برای بدن دشوار می‌کند. اگر مبتلا به دیابت بی‌مزه هستید، ممکن است علائمی مثل سرگیجه یا منگی، سردرد، خشکی دهان یا لب‌ها، گودافتادگی در چهره برای مثال اطراف چشم‌ها و آشفتگی و تحریک‌پذیری را در خودتان حس کنید.
عدم تعادل الکترولیت: الکترولیت‌ها مواد معدنی بدن شما هستند که مقداری بار الکتریکی دارند. وقتی آب زیادی از دست می‌دهید، سطوح الکترولیت شما می‌تواند زیاد شود. در این حالت، ممکن است مواردی مثل سردرد، احساس خستگی مداوم و کوفتگی، درد عضلانی و تحریک‌پذیری و بی‌قراری در شما اتفاق بیفتد.
کم شدن خواب: دیابت بی‌مزه می‌تواند منجر به بیدار شدن از خواب شبانه برای ادرار کردن شود که نتیجه آن، کاهش خواب آسوده در شب است. پزشکان به این اتفاق نوکتوریا می‌گویند.
درمان دیابت بی‌مزه
در ابتدا، پزشک از شما می‌خواهد به اندازه کافی مایعات بنوشید. این کار، از دست دادن مداوم آب را جبران می‌کند. اما جز این، پزشک برای هر کدام از انواع دیابت بی‌مزه، نحوه درمانی خاصی را انتخاب خواهد کرد که درمان هر کدام به صورت زیر خواهد بود:
دیابت بی‌مزه مرکزی: احتمالاً شما داروهایی همچون دسموپرسین یا وازوپرسین مصرف خواهید کرد. این داروها معمولاً به صورت اسپری بینی تولید می‌شوند. علاوه بر این درمان‌های دیگری هم وجود دارد تا به اثرگذاری بیشتر این داروها کمک کنند.
دیابت بی‌مزه نفروژنیک: این مورد درمان دشوارتری دارد. اگر در نتیجه مصرف دارویی ایجاد شده باشد، متوقف نمودن مصرف آن دارو می‌تواند کمک‌کننده باشد. داروهای دیگر مانند ایندومتاسین و داروهای ادرارآوری مثل آمیلورید یا هیدروکلراتیازید یا همان میکروزید می‌تواند نشانه‌ها را کاهش دهد. اگرچه داروهای ادرارآور معمولاً باعث ادرار بیشتر می‌شود، اما در این مورد منجر به کاهش ادرار خواهد شد.
دیابت بی‌مزه دیپسوژنیک: تاکنون درمان موثری برای این نوع دیابت یافت نشده است. شما می‌توانید برای کمک به مرطوب شدن دهان‌تان، تقویت ترشح بزاق و کاهش عطش، قطعات یخ یا آب‌نبات ترش بمکید. اگر طی شب بارها برای ادرار بیدار شدید، دوز پایینی از دسموپرسین قبل از خواب ممکن است کمک‌کننده باشد.
دیابت بی‌مزه بارداری: شما می‌توانید حین بارداری دسموپرسین مصرف کنید ولی نگران نباشید، چون این مشکل شما پس از زایمان اغلب از بین می‌رود.
میزان جدی بودن دیابت بی‌مزه
خوشبختانه دیابت بی‌مزه منجر به نارسایی کلیه یا لزوم انجام دیالیز نمی‌شود. کلیه‌های شما همچنان کار اصلی خود را که تصفیه خون است انجام می‌دهد.
اما شما بیش از پیش مستعد از دست دادن آب بدن‌تان هستید. پس بهتر است همیشه همراه خود چیزی برای نوشیدن داشته باشید، به خصوص در گرما و مواقعی که ورزش می‌کنید مصرف مایعات را فراموش نکنید.
اگر به دیابت بی‌مزه مبتلا هستید، لازم است از اینکه همیشه همراه خود چیزی برای نوشیدن دارید مطمئن شوید، به خصوص در گرما و مواقعی که ورزش می‌کنید مصرف مایعات را فراموش نکنید.
در اپلیکیشن بهزی همیشه می‌توانید با پزشک و درمانگر خود مشاوره کنید و از توصیه‌های درمانی برای بهبود کامل‌تر استفاده کنید.
از داروخانه آنلاین بهتیام نیز می‌توانید مکمل‌ها و محصولات سلامت موردنظر خود را آنلاین تهیه کنید. در مسیر سلامتی و خودمراقبتی همراه شما هستیم.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و نباید جایگزینی برای تشخیص و درمان توسط پزشک قلمداد شود. هرگز عمل به توصیه‌های پزشک را به‌دلیل مغایرت با مطالبی که می‌خوانید، به تأخیر نیندازید یا نادیده نگیرید.
