چه عواملی باعث افزایش تولید تستوسترون در زنان میشود؟
گرچه تستوسترون، هورمون جنسی مردانه تلقی میشود، اما در تخمدانها و غدد فوق‌کلیوی زنان نیز، مقدار کمی از آن تولید میشود. تستوسترون به همراه هورمون جنسی زنانه استروژن، نقشی مهم در رشد بافت تولیدمثلی زنانه و تراکم استخوان و محافظت از آن‌ها ایفا میکند. این هورمون‌ها بر رفتار فرد نیز تأثیر می‌گذارند. در این مقاله، درباره عواملی که باعث افزایش تولید تستوسترون در زنان میشود، علائم و روش‌های درمان آن صحبت می‌کنیم.
سطح نرمال تستوسترون
سطح طبیعی تستوسترون در مردان حدود 280 تا 1100 نانوگرم در دسی‌لیتر است. میزان نرمال در زنان بسیار کمتر است، یعنی بین 15 تا 70 نانوگرم در دسی‌لیتر.
میزان هورمون‌های تولیدشده در بدن، در روزها و ساعت‌های مختلف شبانه‌روز، یکسان نیست. سطح تستوسترون در صبح‌ها بیشتر از سایر مواقع است.
علائم بالابودن میزان تستوسترون در زنان
عدم تعادل تستوسترون در زنان می‌تواند بر ظاهر و سلامت عمومی آن‌ها تأثیر بگذارد.
علائم تستوسترون بالا در زنان عبارت‌اند از:
- آکنه
- صدای بم
- رشد بیش‌ازحد موهای زائد در صورت و بدن
- افزایش توده عضلانی
- قاعدگی نامنظم
- بزرگ‌شدن کلیتوریس
- ازدست‌دادن میل جنسی
- بی‌ثباتی خلق‌وخو
- کاهش اندازه پستان
- کم‌پشت شدن موها.
اگر میزان تستوسترون در زنان خیلی بالا برود، می‌تواند باعث چاقی مفرط و ناباروری شود.
دلایل بالا رفتن سطح تستوسترون در زنان
بالابودن سطح تستوسترون در زنان معمولاً ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای است، ازجمله:
هیپرپلازی آدرنال مادرزادی (CAH)
هیپرپلازی آدرنال مادرزادی اصطلاحی است که به گروهی از اختلال‌های ارثی تأثیرگذار بر غدد فوق کلیوی اطلاق میشود. این غدد هورمون‌های کورتیزول (cortisol) و آلدوسترون (aldosterone) ترشح می‌کنند که در تنظیم سوخت‌وساز و فشارخون نقش دارند. غدد فوق کلیوی، هورمون‌های جنسی مردانه از جمله دی‌هیدرواپی‌آندروسترون (DHEA) و تستوسترون را نیز تولید می‌کنند.
افراد مبتلا به هیپرپلازی آدرنال مادرزادی، فاقد یکی از آنزیم‌های ضروری برای تنظیم تولید این هورمون‌ها هستند. در نتیجه، بدن آن‌ها مقدار بسیار کمی کورتیزول و مقدار بسیار زیادی تستوسترون ترشح میکند.
این بیماری ممکن است خفیف (هیپرپلازی آدرنال مادرزادی غیرکلاسیک) یا شدید (کلاسیک) باشد.
علائم آن در زنان:
- صدای بم
- رویش زودرس موهای ناحیه تناسلی
- بزرگ‌شدن کلیتوریس
- زیاد بودن موهای زائد بدن
- موی صورت
- پریود نامنظم یا فقدان آن
- آکنه شدید
- قد کوتاه در بزرگ‌سالی اما رشد سریع در کودکی.
درمان قطعی برای هیپرپلازی آدرنال مادرزادی وجود ندارد اما علائم اکثر افراد مبتلا با کمک برنامه درمانی کاهش و کیفیت زندگی‌شان افزایش می‌یابد.
هیرسوتیسم (پرمویی)
هیرسوتیسم رشد غیرطبیعی موی زنان است؛ عارضه‌ای هورمونی که تصور میشود به ژنتیک ارتباط دارد. از علائم آن، رشد موهای تیره و زبر با الگوی مردانه است. هیرسوتیسم به‌طور معمول بر نواحی زیر اثر می‌گذارد:
- کمر
- سینه
- صورت.
اگر تستوسترون به‌شکلی نامتعارف بالا باشد، علائم دیگری نیز وجود خواهد داشت، ازجمله:
- آکنه
- طاسی
- صدای بم
- بزرگ‌شدن کلیتوریس
- افزایش توده عضلانی
- کاهش سایز پستان.
درمان‌های خانگی و پزشکی به بسیاری از زنان کمک میکند علائم هیرسوتیسم را کنترل کنند.
سندرم تخمدان پلیکیستیک
سندرم تخمدان پلیکیستیک نوعی اختلال هورمونی شایع است و زنان در سن باروری به آن مبتلا می‌شوند. در برخی منابع ذکر شده سندرم تخمدان پلیکیستیک بین 8 تا 20 درصد از زنان را در سراسر جهان مبتلا میکند.
زنان مبتلا به این سندرم معمولاً حتی در دهه دوم یا سوم زندگی نیز متوجه ابتلای خود به این بیماری نمی‌شوند اما احتمال دارد یک دختر 11 ساله نیز به آن مبتلا شود.
علائم سندرم تخمدان پلیکیستیک شامل موارد زیر است:
- تخمدان‌های بزرگ‌شده که فولیکول تولید می‌کنند و به‌طور منظم تخمک آزاد نمی‌کنند
- زیاد بودن موهای زائد بدن
- قاعدگی نامنظم، کم‌بودن دفعات قاعدگی، پریود طولانی.
سندرم تخمدان پلیکیستیک ممکن است به چندین عارضه ثانویه بینجامد، از جمله:
- افسردگی
- بیماری قلبی
- ناباروری
- سقط‌جنین
- چاقی
- آپنه خواب
- دیابت نوع دو.
پزشکان نمی‌دانند دلیل بروز سندرم تخمدان پلیکیستیک چیست، هرچند احتمال دارد ژنتیک و انسولین اضافی، از عوامل مؤثر در بروز آن باشند.
تشخیص بالا بودن تستوسترون در زنان
پزشک می‌تواند بالابودن تستوسترون در زنان را با کمک روش‌های زیر تشخیص دهد:
معاینه بالینی
در حین معاینه، پزشک به دنبال علائم زیر خواهد بود:
- آکنه
- رشد بیش‌ازاندازه موهای زائد
- رشد موهای صورت.
درباره موارد زیر نیز سؤال خواهد کرد:
- میل جنسی
- ناهنجاری‌های چرخه قاعدگی
- تغییر در خلق‌وخو.
اگر پزشک به سندرم تخمدان پلیکیستیک مشکوک شود، ممکن است لگن را نیز معاینه کند تا وجود ناهنجاری را تشخیص دهد.
آزمایش خون
اگر علائم حاکی از سطح بالای تستوسترون باشد، پزشک آزمایش خون تجویز میکند تا سطح هورمون را تست کند. همچنین ممکن است سطح گلوکز و کلسترول را نیز بررسی کند.
معمولاً نمونه خون در صبح که سطح تستوسترون در بدن بالاتر است، گرفته میشود.
سونوگرافی
برای بررسی ابتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک، پزشک ممکن است سونوگرافی تخمدانها و رحم انجام دهد.
درمان تستوسترون بالا در زنان
درمان توصیه‌شده برای تستوسترون بالا به دلیل بروز آن بستگی دارد. به‌طورمعمول، ترکیبی از ایجاد تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو توصیه میشود. ممکن است از برخی روش‌های درمانی نیز برای کنترل موهای زائد استفاده شود.
دارو
تستوسترون بالا و عوارض مرتبط با آن می‌تواند با داروهای زیر کنترل شود:
- افلورنیتین: کرمی که مستقیماً روی پوست مالیده میشود و رشد موهای جدید صورت را کند میکند.
- گلوکوکورتیکواستروئید: نوعی هورمون استروئیدی که التهاب را در بدن کاهش می‌دهد.
- متفورمین: درمانی برای مقاومت به انسولین
- پروژستین: هورمونی که می‌تواند پریود را منظم کند و باروری را بهبود بخشد.
- اسپیرونولاکتون: داروی ادرارآوری که به تنظیم سطح آب و نمک بدن کمک میکند و رشد بیش‌ازحد موهای زائد را کاهش می‌دهد.
داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری نیز ممکن است تجویز شود زیرا به سرکوب تولید تستوسترون اضافی کمک میکند. بهترین داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری برای تنظیم تستوسترون بالا و درمان هیرسوتیسم، داروهایی است که حاوی دوزهای پایینی از نورژستیم، ژستودن و دزوژسترل باشد.
با این حال، داروهای ضدبارداری خوراکی ممکن است برای زنانی که قصد باردارشدن دارند مناسب نباشد و همچنین می‌‌توانند عوارض نامطلوبی ایجاد کنند.
رفع موهای زائد
از الکترولیز و لیزردرمانی می‌توان برای کنترل رشد موهای زائد استفاده کرد. گرچه، این روش‌های درمانی، تأثیری بر عدم تعادل هورمونی که دلیل اصلی رشد نامتعارف موهاست، نخواهند داشت.
- الکترولیز: در این روش، یک سوزن کوچک را به هر فولیکول مو وارد می‌کنند. پالسی از جریان الکتریکی از سوزن عبور میکند و به فولیکول آسیب می‌رساند تا دیگر موی جدیدی نروید. شاید لازم باشد چند جلسه تکرار شود.
- لیزردرمانی: در این روش درمانی، نور لیزر به فولیکول‌های مو تابانده میشود تا به آن‌ها آسیب برساند. این روش نیز در طول چندین جلسه انجام میشود.
توجه داشته باشید که این روش‌های حذف موهای زائد می‌تواند باعث واکنش‌های نامطلوبی در بدن شود و ممکن است خطرهای دیگری نیز داشته باشد.
اگر دچار عدم تعادل هورمونی هستید، حتماً قبل از اقدام برای رهایی از رشد بیش‌ازحد مو، با پزشک مشورت کنید.
تغییر سبک زندگی
ایجاد برخی تغییرها در سبک زندگی می‌تواند باعث کاهش تستوسترون بالا در زنان شود. برخی از این تغییرها نیز علائم این وضعیت را بهبود می‌بخشند.
وزن مطلوب
به وزنی مطلوب برای سن و جثه‌تان برسید و آن را حفظ کنید
دستیابی به وزن مطلوب می‌تواند به کاهش علائم ناشی از عدم تعادل هورمونی کمک کند. کاهش حتی 5 تا 10درصد از وزن بدن نیز می‌تواند علائم تخمدان پلیکیستیک را بهبود بخشد، سطح تستوسترون را کاهش دهد و به جلوگیری از عوارض ثانویه، از جمله ناباروری، کمک کند.
کنترل موهای زائد
برخی زنان ترجیح می‌دهند صورت و بدن خود را با موچین، تیغ، اپیلاسیون یا استفاده از مواد موبر، از موهای زائد پاک کنند. برخی نیز موهای صورت و بدن‌شان را بی‌رنگ (دکلره) می‌کنند تا کمتر دیده شود.
خلاصه اینکه…
تستوسترون بالا در زنان می‌تواند طیف وسیعی از علائم، از رشد موهای زائد صورت گرفته تا ناباروری را ایجاد کند و معمولاً، عامل بروز آن، یک بیماری زمینه‌ای است. درمان این اختلال اصلی، اغلب منجر به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد میشود.
زنانی که علائم تستوسترون بالا دارند یا به آن مشکوک‌اند، باید برای تشخیص دلیل ابتلا به آن و دسترسی به درمان‌های مناسب، با پزشک خود مشورت کنند.
منبع: MedicalNewsToday
در اپلیکیشن بهزی همیشه می‌توانید با پزشک و درمانگر خود مشاوره کنید و از توصیه‌های درمانی برای بهبود کامل‌تر استفاده کنید.
از داروخانه آنلاین بهتیام نیز می‌توانید مکمل‌ها و محصولات سلامت موردنظر خود را آنلاین تهیه کنید. در مسیر سلامتی و خودمراقبتی همراه شما هستیم.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و نباید جایگزینی برای تشخیص و درمان توسط پزشک قلمداد شود. هرگز عمل به توصیه‌های پزشک را به‌دلیل مغایرت با مطالبی که می‌خوانید، به تأخیر نیندازید یا نادیده نگیرید.
