فهرست مطالب
عفونت مجاری ادراری (UTI) عفونتی ناشی از حضور میکروب‌ها در بدن است. میکروب‌ها ارگانیسم‌هایی بسیار کوچک هستند که بدون میکروسکوپ دیده نمی‌شوند. اکثر عفونتهای ادراری توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود اما برخی نیز ناشی از وجود قارچ‌ها و در موارد نادر، ویروس‌ها است. عفونت مجاری ادراری از شایع‌ترین عفونت‌ها در انسان‌هاست.
این عفونت می‌تواند در هر قسمتی از دستگاه ادراری اتفاق بیفتد. اجزای دستگاه ادراری عبارت‌اند از کلیه‌ها، میزنای، مثانه و پیشاب‌راه یا اورِترا. اکثر عفونتهای ادراری، پیشاب‌راه و مثانه را که در قسمت تحتانی دستگاه ادراری هستند درگیر می‌کنند. با این حال، عفونت ادراری می‌تواند در میزنای و کلیه‌ها که در قسمت فوقانی دستگاه ادراری هستند نیز روی دهد. عفونت دستگاه ادراری فوقانی نادرتر از عفونت دستگاه ادراری تحتانی، اما معمولاً شدیدتر است.
علائم عفونتهای ادراری
علائم عفونت دستگاه ادراری تحتانی
عفونت دستگاه ادراری تحتانی، پیشاب‌راه و مثانه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. علائم این عفونت شامل موارد زیر است:
- سوزش حین دفع ادرار
- تکرر ادرار بدون دفع زیاد ادرار
- نیاز فوری به دفع ادرار
- خون در ادرار
- کدر شدن رنگ ادرار
- ادرار با رنگ شبیه به نوشابه یا چای
- بوی تند ادرار
علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی
عفونت دستگاه ادراری فوقانی، کلیه‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اگر باکتری‌ها از کلیه آلوده به خون منتقل شوند، احتمال دارد زندگی فرد به خطر بیفتد. این وضعیت که اوروسِپسیس (Urosepsis) نام دارد، می‌تواند فشار خون را به طرز خطرناکی پایین بیاورد و باعث شوک و حتی مرگ شود.
علائم عفونت دستگاه ادراری فوقانی شامل موارد زیر است:
- درد و حساسیت به لمس در قسمت فوقانی کمر و پهلوها
- لرز
- تب
- حالت‌تهوع
- استفراغ
علائم اختصاصی عفونتهای ادراری در زنان
زنان مبتلا به عفونت دستگاه ادراری تحتانی ممکن است علاوه بر علائمی که در بالا اشاره شد، درد لگن را نیز تجربه کنند.
علل و عوامل خطرساز عفونتهای ادراری
هر عاملی که میزان تخلیه مثانه را کاهش دهد یا مجاری ادراری را تحریک کند، می‌تواند منجر به عفونت ادراری شود. به‌علاوه، عوامل زیادی وجود دارد که می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.. این عوامل عبارت‌اند از:
- سن: افراد مسن بیشتر به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند.
- کاهش تحرک پس از جراحی یا استراحت طولانی‌مدت در بستر
- سنگ کلیه
- سابقه ابتلا به عفونت ادراری
- انسداد مجاری ادراری: مشکلاتی مانند بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و انواع خاصی از سرطان، باعث آن می‌شوند
- استفاده طولانی‌مدت از سوند ادراری که ممکن است ورود باکتری به مثانه را آسان‌تر کند
- دیابت
- بارداری
- ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه ادراری
- سیستم ایمنی ضعیف
عواملی که زنان را در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار می‌دهد
از مدت‌ها پیش برخی باور داشتند که کشیدن دستمال توالت از مقعد به سمت پیشاب‌راه پس از دفع، باعث عفونت ادراری در زنان می‌شود اما یافته‌های علمی نشان داده که این باور، درست نیست.
با وجود این، برخی از ویژگی‌های آناتومی بدن زنان، احتمال ابتلای آن‌ها به عفونت ادراری را افزایش می‌دهد:
مجرای ادراری کوتاه‌تر
در بدن زنان، پیشاب‌راه یا مجرای ادرار، فاصله بسیار کمی با واژن و مقعد دارد. همین فاصله کم، احتمال ابتلا به عفونتهای ادراری را افزایش می‌دهد. باکتری‌هایی که به طور طبیعی در اطراف واژن و مقعد قرار دارند، ممکن است منجر به عفونت مجرای ادرار و سایر اجزای دستگاه ادراری شوند.
به‌علاوه، مجرای ادرار زنان کوتاه‌تر از مردان است و باکتری‌ها برای ورود به مثانه مسافت کمتری در پیش دارند.
رابطه جنسی
فشار بر دستگاه ادراری زنان حین رابطه جنسی می‌تواند باکتری‌ها را از اطراف مقعد به داخل مثانه منتقل کند. رابطه جنسی دهانی نیز می‌تواند باکتری‌ها را وارد مجرای ادرار کند و احتمال عفونت را افزایش دهد.
ادرار کردن پس از رابطه جنسی می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت را کاهش دهد.
اسپرم‌کش
اسپرم‌کش‌ها ممکن است احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهند زیرا ممکن است میکروبیوم واژن را به هم بریزند.
استفاده از کاندوم حین رابطه جنسی
کاندوم‌های لاتکس بدون لوبریکانت (روان‌کننده) ممکن است باعث افزایش اصطکاک و تحریک پوست زنان هنگام رابطه جنسی شوند. این موارد می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.
با این حال، استفاده از کاندوم فواید بسیاری دارد. کاندوم احتمال ابتلا به عفونتهای آمیزشی را کاهش می‌دهند و از بارداری ناخواسته پیشگیری می‌کند.
برای کمک به جلوگیری از اصطکاک و تحریک پوست، حتماً از مواد روان‌کننده بر پایه آب استفاده کنید و در حین رابطه آن را به دفعات اعمال کنید.
دیافراگم ضدبارداری
دیافراگم‌ها ممکن است مجرای ادرار زنان را تحت فشار قرار دهند. این فشار می‌تواند میزان تخلیه مثانه را کاهش دهد و باعث افزایش احتمال رشد باکتری و عفونت شود.
کاهش سطح استروژن
پس از یائسگی، کاهش سطح استروژن باعث تغییر باکتری‌های طبیعی واژن می‌شود. این مسئله می‌تواند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.
تشخیص عفونتهای ادراری
اگر بر اساس علائمی که دچارش شده‌اید، حدس می‌زنید به عفونت ادراری مبتلا شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک علائم شما را بررسی می‌کند و معاینه بالینی انجام می‌دهد. برای اینکه وجود عفونت ادراری تأیید شود، پزشک باید ادرار فرد را از لحاظ وجود میکروب‌ها آزمایش کند.
نمونه ادرار باید یک نمونه «تمیز» و گرفته شده به روش استاندارد باشد، یعنی نمونه باید در وسط جریان ادرار جمع شود، نه در ابتدای خروج آن. نمونه‌گیری به این روش کمک می‌کند تا از جمع‌آوری باکتری‌ها یا قارچ روی پوست که می‌تواند نمونه را آلوده کند، جلوگیری شود. پزشک به شما توضیح می‌دهد که چگونه یک نمونه تمیز جمع‌آوری کنید.
هنگام آزمایش نمونه، پزشک به دنبال تعداد زیادی گلبول سفید در ادرار خواهد بود. این می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد. کشت ادرار نیز برای آزمایش وجود باکتری یا قارچ انجام می‌شود. این کشت می‌تواند به شناسایی علت عفونت کمک کند. همچنین کشت ادرار به پزشک در تصمیم‌گیری در مورد روش درمانی مناسب کمک می‌کند.
در صورتی که پزشک مشکوک به عفونت ادراری ناشی از ویروس باشد، ممکن است نیاز باشد آزمایش‌های ویژه‌ای انجام شود. ویروس‌ها از علل نادر عفونتهای ادراری هستند اما در افرادی که پیوند اعضا انجام داده‌اند یا بیماری‌های دیگری دارند که سیستم ایمنی بدن‌شان را ضعیف می‌کند، دیده می‌شوند.
عفونتهای ادراری دستگاه فوقانی
اگر پزشک مشکوک به عفونت در دستگاه ادراری فوقانی باشد، ممکن است لازم باشد که علاوه بر آزمایش ادرار، آزمایش شمارش کامل خون (CBC) و کشت خون نیز انجام شود. کشت خون می‌تواند مشخص کند که عفونت به جریان خون منتقل شده است یا نه.
عفونت ادراری مزمن
در اکثر موارد، عفونت ادراری پس از درمان به طور کامل برطرف می‌شود. اگر شخص به عفونت ادراری مکرر مبتلا باشد، پزشک ممکن است بخواهد احتمال وجود هرگونه ناهنجاری یا انسداد در دستگاه ادراری را بررسی کند. برخی آزمایشات انجام شده برای این منظور عبارت‌اند از:
- سونوگرافی، که در آن دستگاهی به نام مبدل (پروب) از روی شکم عبور داده می‌شود. مبدل با استفاده از امواج فراصوت تصویری از بخش‌های دستگاه ادراری ایجاد می‌کند که روی مانیتور نمایش داده می‌شود.
- پیلوگرام داخل وریدی (IVP)، شامل تزریق ماده حاجب به بدن است که از دستگاه ادراری عبور می‌کند و بعد با اشعه ایکس از شکم عکس‌برداری می‌شود.
- سیستوسکوپی، شامل استفاده از دوربین کوچکی است که از طریق مجرای ادرار به سمت مثانه فرستاده می‌شود تا داخل مثانه را به پزشک نشان دهد. حین سیستوسکوپی، ممکن است تکه کوچکی از بافت مثانه برداشته شود تا احتمال التهاب یا سرطان مثانه به عنوان دلیل اصلی بروز علائم، تأیید یا رد شود.
- سی‌تی اسکن، برای به دست آوردن تصاویر دقیق‌تر از دستگاه ادراری.
عفونت ادراری در دوران بارداری
زنانی که باردار هستند و علائم عفونت ادراری دارند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنند.در دوران بارداری، عفونت ادراری می‌تواند باعث فشار خون بالا و زایمان زودرس شود. همچنین عفونت ادراری در دوران بارداری به احتمال زیاد به کلیه‌ها نیز سرایت می‌کند.
درمان عفونتهای ادراری
تعیین نوع درمان عفونتهای دستگاه ادراری به این بستگی دارد که علت آن کدام یک از موارد زیر باشد:
- باکتری (شایع‌ترین دلیل)
- ویروس
- قارچ
پزشک می‌تواند ارگانیسم ایجادکننده عفونت را از روی نتایج آزمایشی که برای تشخیص بیماری استفاده می‌شود، تشخیص دهد.
در بیشتر موارد، علت عفونت باکتری است. عفونتهای ادراری باکتریایی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند.
در برخی موارد، علت بیماری ویروس‌ها یا قارچ‌ها هستند. عفونت ادراری ویروسی با داروهایی به نام ضدویروس درمان می‌شود. غالباً، گزینه انتخابی برای درمان عفونتهای ادراری ویروسی داروی سیدوفوویر است. عفونت قارچی دستگاه ادراری با داروهای ضدقارچ درمان می‌شود.
آنتی‌بیوتیک برای عفونتهای ادراری
نوع آنتی‌بیوتیک مورد استفاده برای درمان عفونت ادراری باکتریایی معمولاً به ناحیه عفونی‌شده بستگی دارد. عفونت دستگاه ادراری تحتانی معمولاً با آنتی‌بیوتیک خوراکی قابل درمان است. عفونت دستگاه ادراری فوقانی نیازمند آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی است. این آنتی‌بیوتیک‌ها مستقیماً به رگ تزریق می‌شوند.
گاهی‌اوقات، باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت پیدا می‌کنند. برای کاهش ریسک مقاومت به آنتی‌بیوتیک، پزشک احتمالاً کوتاه‌ترین دوره درمانی ممکن را تجویز می‌کند. درمان آنتی‌بیوتیکی به طور معمول بیش از ۱ هفته طول نمی‌کشد.
نتایج حاصل از کشت ادرار می‌تواند به پزشک کمک کند تا آنتی‌بیوتیکی را انتخاب کند که بهترین عملکرد را در برابر نوع باکتری عامل عفونت داشته باشد.
محققان در حال بررسی روش‌های درمانی غیر آنتی‌بیوتیکی برای عفونتهای ادراری باکتریایی هستند. یکی از این روش‌ها استفاده از شیمی سلول برای تغییر تعامل بین بدن و باکتری است و در صورت موفقیت آن، در آینده درمان عفونت ادراری بدون آنتی‌بیوتیک، یکی از گزینه‌های درمانی برای مبتلایان خواهد بود.
درمان‌های خانگی برای عفونتهای ادراری
هیچ درمان خانگی وجود ندارد که بتواند عفونت ادراری را معالجه کند اما اقداماتی وجود دارد که می‌تواند به اثربخشی بیشتر داروها کمک کند.
درمان‌های خانگی مانند نوشیدن بیشتر آب، ممکن است به بدن کمک کند تا عفونت را سریع‌تر از بین ببرد.
کرنبری
مصرف کرنبری (Cranberry) نمی‌تواند عفونت ادراری را درمان کند اما یکی از مواد شیمیایی موجود در آن می‌تواند مانع چسبیدن برخی باکتری‌ها به دیواره مثانه شود و از عفونت ادراری پیشگیری کند.
گرچه خوردن کرنبری یکی از درمان‌های خانگی محبوب است اما نتایج پژوهش‌ها در مورد تأثیر آن بر عفونتهای ادراری متناقض است و برای اظهارنظر در مورد آن، باید پژوهش‌های بیشتری انجام شود.
با وجود این، انجمن اورولوژیست‌های امریکا معتقدند که پزشکان می‌تواند برای پیشگیری از عفونت ادراری مکرر، مصرف آب کرنبری را به بیماران خود توصیه کنند. در عین حال، تأکید می‌کنند که هنوز نسبت به اثربخشی آن اطمینان کامل ندارند.
عفونتهای ادراری درمان‌نشده
درمان عفونت ادراری بسیار مهم است؛ هرچه زودتر، بهتر. عفونتهای ادراری درمان‌نشده هر چه بیشتر گسترش می‌یابند، شدت بیشتر و بیشتری پیدا می‌کنند. درمان عفونت در دستگاه ادراری تحتانی معمولاً آسان‌تر است. درمان عفونتی که به دستگاه ادراری فوقانی گسترش می‌یابد بسیار دشوارتر است و احتمال بیشتری هست که به خون سرایت کند و باعث سپسیس شود. ابتلا به سپسیس می‌تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد.
اگر احتمال می‌دهید به عفونت ادراری مبتلا هستید، در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید. یک معاینه ساده و آزمایش ادرار یا خون می‌تواند شما را از مشکلات بسیاری در آینده نجات دهد.
پیشگیری از عفونت ادراری
همه می‌توانند اقدام‌های زیر را برای کمک به جلوگیری از عفونت ادراری انجام دهند:
- روزانه شش تا هشت لیوان آب بنوشید
- ادرار خود را برای مدت طولانی نگه ندارید
- اگر دچار بی‌اختیاری ادرار یا مشکل در تخلیه کامل مثانه هستید، حتماً در این‌باره با پزشک خود صحبت کنید.
راهکارهایی برای زنان
احتمال ابتلای زنان به عفونت ادراری حدود ۳۰ برابر بیشتر از مردان است. برخی اقدام‌ها می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری در زنان کمک کند.
اگر در سنین پیش از یائسگی یا یائسگی هستید، استفاده از استروژن موضعی یا واژینال که توسط پزشک تجویز شده، می‌تواند در پیشگیری از عفونت ادراری مؤثر باشد. اگر پزشک‌تان معتقد است که رابطه جنسی از عوامل موثر در عفونت ادراری مکرر شماست، ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه را بعد از مقاربت یا به شکل طولانی‌مدت توصیه کند.
برخی مطالعات نشان داده که استفاده پیشگیرانه طولانی‌مدت از آنتی‌بیوتیک در بزرگسالان مسن‌تر، احتمال ابتلا به عفونت ادراری را کاهش می‌دهد.
مصرف روزانه مکمل‌های کرنبری یا استفاده از پروبیوتیک‌های واژینال مانند لاکتوباسیلوس نیز ممکن است در پیشگیری از عفونت ادراری اثربخش باشد. برخی پژوهش‌ها حاکی از آن است که استفاده از شیاف واژینال پروبیوتیک می‌تواند با تغییر باکتری‌های موجود در واژن، باعث کاهش وقوع و بازگشت عفونتهای ادراری شود.
حتماً با پزشک خود در مورد اینکه برنامه پیشگیری مناسب برای شما چیست صحبت کنید.
خلاصه اینکه…
عفونتهای ادراری از مشکلات شایعی هستند که می‌توانند باعث عفونت اجزای مختلف دستگاه ادراری، از جمله مثانه، پیشاب‌راه، میزنای یا کلیه‌ها شوند. شایع‌ترین دلیل بروز عفونت، باکتری‌ها هستند اما در مواردی نیز ممکن است ویروس‌ها یا قارچ‌ها، دلیل بروز عفونت ادراری باشند.
اگر حدس می‌زنید که به عفونت ادراری مبتلا شده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا بیماری شما به‌درستی تشخیص داده و درمان شود.
منبع: Healthline
در اپلیکیشن بهزی همیشه می‌توانید با پزشک و درمانگر خود مشاوره کنید و از توصیه‌های درمانی برای بهبود کامل‌تر استفاده کنید.
از داروخانه آنلاین بهتیام نیز می‌توانید مکمل‌ها و محصولات سلامت موردنظر خود را آنلاین تهیه کنید. در مسیر سلامتی و خودمراقبتی همراه شما هستیم.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و نباید جایگزینی برای تشخیص و درمان توسط پزشک قلمداد شود. هرگز عمل به توصیه‌های پزشک را به‌دلیل مغایرت با مطالبی که می‌خوانید، به تأخیر نیندازید یا نادیده نگیرید.
