آیا مکمل‌های غذایی به بهبود علائم ام اس کمکی می‌کنند؟

مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن و التهابی سیستم عصبی مرکزی (CNS) است که با تخریب میلین (پوشش محافظ اعصاب) منجر به اختلال در توانایی ارتباط سلول‌های عصبی مغز و نخاع می‌شود. علائم بیماری ناشی از قطع ارتباط بین مغز و اعصاب است و بسته به میزان پیشرفت بیماری، تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماران می‌گذارد. تجربه این علائم باعث می‌شود بسیاری از مبتلایان به ام اس در جست‌وجوی راه‌هایی برای درمان علائم بیماری باشند.

در این میان، درمان‌های طبی مکمل و جایگزین و مصرف مکمل‌های غذایی بیش از همه مورد توجه بوده‌اند. گرچه هیچ دارو یا مکملی نمی‌تواند ام اس را به طور کامل درمان کند اما برخی از درمان‌های کمکی با هدف قرار دادن نشانه‌های بیماری و کاهش سرعت پیشرفت بیماری، شدت و عود علایم در مبتلایان را کاهش می‌دهد.

نقش سیستم ایمنی در بیماری ام اس

اما آیا واقعاً می‌توان از مکمل‌های غذایی برای بهبود بیماری کمک گرفت؟ برای پاسخ به این سؤال و سنجیدن جوانب مثبت و منفی مکمل‌های غذایی و اثر بخشی آن‌ها در بهبود علائم بیماری، نیاز به درکی اساسی از نقش و عملکرد سیستم ایمنی در بیماری ام اس است.

در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به طور فعال به میلین در مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) آسیب می‌رساند. اکثر درمان‌های ام اس نیز بر سرکوب فعالیت سیستم ایمنی بدن بیمار متمرکز هستند. بنابراین تحریک سیستم ایمنی در این دسته از بیماران ممکن است خطرناک باشد.

از طرفی، برخی ویتامین‌ها باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شوند. بر این اساس، مصرف مکمل‌هایی که باعث تقویت یا بهبود عملکرد سیستم ایمنی می‌شوند یا مصرف برخی ویتامین‌ها در دوزهای بالا و بیش از نیاز بدن، می‌تواند بدترین اقدام درمانی باشد. در لیست زیر به معرفی رایج‌ترین و مفیدترین مواد مغذی شناخته شده برای بیماران ام اس و بایدها و نبایدهای مصرف مکمل می‌پردازیم.

ویتامین دی

مطالعات متعددی نشان داده که وجود مقادیر بالای ویتامین دی در بدن، احتمال ابتلا به ام اس را کاهش می‌دهد. از سویی دیگر، کمبود این ویتامین در مبتلایان، باعث شعله‌ور شدن علائم بیماری می‌شود. ویتامین دی به ترمیم غلاف میلین کمک می‌کند و این مسئله برای بیماری ام اس بسیار مهم است.

تابش اشعه خورشید به پوست باعث ساخت این ویتامین می‌شود. همچنین می‌توانید این ویتامین را از منابع غذایی چون ماهی‌های چرب، لبنیات غنی‌شده و تخم‌مرغ دریافت کنید. آزمایش خون، کفایت این ویتامین در بدن را نشان خواهد داد و در صورت نیاز، باید به صلاحدید پزشک‌تان مکمل مصرف کنید.

ویتامین‌های آنتی‌اکسیدانی (آ، سی و ای)

نتایج برخی تحقیقات حاکی از این است که «رادیکال‌های آزاد»- مولکول‌هایی در بدن شما که ممکن است در بیماری‌زایی و تسریع روند پیری نقش داشته باشند – ممکن است بر پیشرفت ام اس نیز تأثیر بگذارند. از آنجا که ویتامین‌های آنتی‌اکسیدانی مانند آ، سی و ای، آسیب سلولی توسط رادیکال‌های آزاد را کاهش می‌دهند، برخی از محققان معتقدند که ممکن است به بهبود ام اس نیز کمک کنند.

البته در کنار فواید کلی این ویتامین‌ها باید این نکته را خاطر‌نشان کرد که آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند و همانطور که پیش از این گفته شد، اکثر درمان‌های ام‌اس با هدف مهار سیستم ایمنی بدن انجام می‌شوند. در نتیجه، با مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی، اثربخشی دارو خنثی و متعاقباً، درمان بیماری ناقص خواهد بود. در صورت ابتلا به ام اس، برای دریافت مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی حتماً با پزشک خود مشورت کنید. فراموش نکنید که مکمل‌ها تنها راه برای دریافت آنتی‌اکسیدان نیستند. می‌توانید آن‌ها را در میوه‌ها و سبزیجات پیدا کنید. سعی کنید روزانه 1 تا 2 فنجان میوه و 2 تا 3 فنجان سبزیجات بخورید.

ویتامین B1 (تیامین)

ویتامین B1 که با نام تیامین نیز شناخته می‌شود، برای عملکرد صحیح مغز و همچنین متابولیسم و عملکرد صحیح اعصاب، ماهیچه‌ها و قلب ضروری است. کمبود تیامین با انواع بیماری‌های تخریب عصبی از جمله ام اس همراه است. همچنین کمبود این ویتامین می‌تواند باعث ضعف و خستگی شود. تیامین را می‌توان در آجیل و خشکبار، دانه‌ها، حبوبات، غلات کامل، تخم‌مرغ، گوشت لخم و کم‌چرب یافت.

ویتامین B6

برخی از مبتلایان به ام اس، ویتامین B6 را با هدف تقویت انرژی و قوای بدنی مصرف می‌کنند اما مطالعه‌ای این موضوع را تأیید نکرده و هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز است. مصرف بیش از حد B6 می‌تواند علائمی شبیه به ام اس از جمله سوزن سوزن شدن ایجاد کند یا باعث تشدید چنین علائمی در مبتلایان شود. برای دریافت ویتامین B6 نیازی به مکمل ندارید. می‌توانید آن را در غذاهایی مانند ماهی، مرغ، لوبیا و برخی سبزیجات به‌راحتی پیدا کنید.

ویتامین B12

مطالعات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به ام اس نسبت به سایر افراد، سطح B12 کمتری دارند که می‌تواند با علائم مشابه ام اس مرتبط باشد. با این حال، هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که نشان دهد مصرف مکمل‌های ویتامین B12 می‌تواند علائم ام اس را بهبود بخشد. این ویتامین بیشتر در محصولات حیوانی مانند گوشت، تخم‌مرغ، ماهی و لبینات یافت می شود. پزشک می‌تواند سطح ویتامین B12 شما را آزمایش کند و در صورت کمبود، پیشنهاد به مصرف مکمل کند.

سلنیوم

از آنجا که سلنیوم ممکن است سیستم ایمنی بدن شما را تقویت کند، می‌تواند علائم ام اس را بدتر کند. به جای مکمل‌ها، بهتر است سلنیوم را از غذاهایی مانند غذاهای دریایی، گوشت، نان و غلات و لبنیات دریافت کنید.

کلسیم

افراد مبتلا به ام اس ممکن است به دلیل عوارض جانبی داروها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان باشند. می‌توانید کلسیم را در غذاهایی مانند لبنیات، تخم‌مرغ و سبزیجات برگدار پیدا کنید و در صورت کمبود از مکمل‌های کلسیم استفاده کنید.

امگا 3

اینطور تصور می‌شود که اسیدهای چرب ضروری امگا 3 دارای اثرات ضدالتهابی و محافظتی اعصاب در ام اس هستند. بر اساس نتایج مطالعات، اجتناب از مصرف چربی‌های اشباع مانند گوشت و لبنیات و جایگزینی آن با  چربی‌های غیراشباع مانند ماهی و روغن بذر کتان، معمولاً با کاهش پیشرفت ام اس همراه است.

خلاصه اینکه…

برخی مواد مغذی بیش از بقیه مواد برای مبتلایان به ام اس ضروری هستند. البته نکته مهم این است که برای استفاده هر چه بهتر بدن از مواد مغذی، برقراری تعادل ویتامین‌ها و املاح معدنی بسیار مهم است. به طوری که دریافت بالایی از یک ماده مغذی می‌تواند منجر به کمبود ماده مغذی دیگری شود. بنابراین دریافت ویتامین‌ها و املاح معدنی از منابع غذایی مانند میوه‌ها و سبزیجات به مکمل‌های غذایی ارجح است. برای افزودن یک مکمل غذایی به برنامه درمانی خود، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا با بررسی تداخلات با داروها، بهترین گزینه را به شما پیشنهاد کند و بیشترین بهره را از مصرف مکمل ببرید.

منبع: MayoClinic , WebMD , National MS Society