نقش خودمراقبتی در سلامت روان پس از همه‌گیری کرونا

از آنجا که تأثیرهای روانی دوران همه‌گیری کرونا، سال‌ها با انسان‌ها خواهد بود، خودمراقبتی نه یک مفهوم تجملی، بلکه یکی از ابعاد ضروری سلامت جمعی محسوب می‌شود. با توجه به  تأثیر فراگیر کرونا بر زندگی مردم، تمرکز بر سلامت روان باید به یک مسئولیت جمعی تبدیل شود. انزوای اجتماعی و قرنطینه، ترس از ابتلا، ازدست‌دادن اعضای خانواده در کنار تنش‌های ناشی از کم‌شدن درآمد یا بیکاری، تأثیر بزرگی بر سلامت روان گذاشته است.

همزمان با شروع موج‌های جدید در برخی نقاط جهان، کشورهایی که اکثر جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند، زندگی به شکل سابق را با احتیاط شروع کرده‌اند و با خیال راحت‌تری نفس می‌کشند. در سایر نقاط جهان نیز مردم امیدوارند که فرایند واکسیناسیون زودتر به نقطه‌ای برسد که بتوان با شروع موج‌های جدید، مقابله کرد و به روال قبلی زندگی بازگشت. حالا که تصویر پشت سر گذاشتن همه‌گیری کرونا برای همه شفاف‌تر شده، باید به دنبال راهکارهایی برای مراقبت از سلامت روان افراد جامعه و بهبود آن باشیم.

تأثیر همه‌گیری کرونا بر سلامت روان

داده‌ها نشان می‌دهد که مشکلات مربوط به سلامت روان در همه نقاط دنیا رو به افزایش بوده است. گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) نیز حاکی از افزایش علائم اضطراب و افسردگی در چندین کشور است.  در طول همه‌گیری، نیمی از بزرگسالان امریکایی دچار علائم اضطراب یا افسردگی بوده‌اند. در فرانسه نیز تعداد افراد مبتلا به افسردگی دو برابر شده است.

مشکلات روان‌شناختی در میان برخی افراد بیشتر از دیگران است. کادر درمان که در خط مقدم مبارزه با کرونا بوده‌اند، با حجم کار بالا، تصمیم‌های دشوار و خطر ابتلا مواجه بوده‌اند. برای مثال، در این دوره، میزان ابتلا به افسردگی، اضطراب و بی‌خوابی در کادر درمان کشور چین افزایش یافته و حدود 47درصد کادر درمان در کانادا اعلام کرده‌اند که به حمایت روان‌شناختی نیاز دارند.

کودکان و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و در معرض خطرند. والدین در ایتالیا و اسپانیا گزارش کرده‌اند که فرزندان آن‌ها دچار مشکل در تمرکز، بی‌قراری و اضطراب شده‌اند. در خانه ماندن کودکان، آن‌ها را بیش از پیش در معرض خشونت و سوءاستفاده قرار داده است.

سلامت روان زنان نیز در دوره همه‌گیری در معرض تهدید است، به‌ویژه زنانی که باید در حین دورکاری، وظایف خانه‌داری را نیز انجام دهند و آموزش فرزندان را در خانه پیش ببرند. سلامت روان سالمندان و افرادی که پیش از همه‌گیری دچار بیماری‌های مرتبط با سلامت روان بوده‌اند نیز در خطر است. برای مثال، 32درصد از جوانان انگلیسی که سابقه دریافت خدمات برای بهبود سلامت روان داشته‌اند عنوان کرده‌اند که همه‌گیری کرونا، وضعیت سلامت روان‌ آن‌ها را بدتر کرده است.

عدم دسترسی به خدمات حمایتی

دوران قرنطینه نیز دسترسی به خدمات سلامت روان را محدود کرده بوده است. علاوه بر ترس افراد از حضور در اماکن عمومی، ابتلای متخصصان سلامت روان به کرونا باعث شد که خدمات چهره به چهره ارائه نشود یا جلسات حمایتی و گروهی، برای چندین ماه متوقف شود.

پرهیز از رفت‌وآمدهای خانوادگی و تعامل با دوستان نیز باعث محدود شدن روابط اجتماعی افراد شده است. از سوی دیگر، سبک زندگی جدید که با دورکاری توأم بوده، باعث شده افراد شاغل احساس کنند که ارتباطی با همکاران خود ندارند، هرچند که از طریق اینترنت، با یکدیگر در تعامل بوده‌اند. در نتیجه، منابع حمایتی به حداقل رسیده است.

خودمراقبتی و سلامت روان

با همه‌گیری کرونا، به شکلی ویژه بر اهمیت توجه به سلامت روان تأکید شده است. مراقبت از سلامت روان، هم نفع فردی و هم نفع عمومی دارد زیرا با پیشگیری و مداخله بهنگام، نیاز به ارائه خدمات بالینی به مردم جامعه کمتر خواهد شد.

همه‌گیری کرونا باعث شده بسیاری از افراد توجه بیشتری به سلامت خود کنند. برخی فعالیت بدنی خود را افزایش داده‌اند و برخی نیز با آشپزی در خانه، از تغذیه سالم‌تری بهره‌مند شده‌‌اند. اما نمی‌توان انکار کرد که پایبندی به عادت‌های خوب، کار آسانی نیست: بر اساس نتایج یک پژوهش، 70درصد از بزرگسالانی که زیر 40 سال سن داشته‌اند، معتقد بوده‌اند که اصول خودمراقبتی را به‌درستی انجام می‌دهند، اما فقط نیمی از پزشکانی که این افراد به آن‌ها مراجعه کرده بودند، اعتقاد داشتند که بیماران‌شان به‌ میزان لازم، از خود مراقبت می‌کنند. شکاف بین این دو ادعا را می‌توان با تلاش برای آموزش راهبردهای پیشگیرانه و خودمراقبتی بیشتر، کم کرد.

علاوه بر آگاه‌سازی درباره اهمیت سلامت روان، باید قدم‌هایی اساسی برای ایجاد اکوسیستم‌های حمایتی نیز برداشته شود. در نشست سلامت جهانی 2021، WHO اعلام کرد که وخیم شدن وضعیت سلامت روان در سراسر دنیا در نتیجه کروناویروس، یک «آسیب جمعی» است و به همین دلیل، برنامه عملیاتی سلامت روان را با توجه به نیازهای جدید جامعه جهانی به‌روز کرد تا شامل مجمع‌هایی برای پیشگیری از خودکشی، سلامت روان در محیط کار، سلامت روان در محیط‌های دانشگاهی، سلامت روان کودکان، سلامت روان در طول زندگی و توجه به تجربه زیسته افرادی باشد که مبتلا به اختلال‌های سلامت روان هستند.

دسترسی آسان‌تر به خدمات سلامت روان از طریق اینترنت

توجه بیشتر به خودمراقبتی باید به معنی دسترسی آسان‌تر همه افراد به خدمات سلامت نیز باشد. از آنجا که تحول دیجیتال با بروز همه‌گیری تسریع شده، پلتفرم‌های آنلاین به یکی از بازوهای اصلی ارتقای خودمراقبتی تبدیل شده‌اند. در نتیجه، افراد راحت‌تر از قبل می‌توانند درباره مشکلات مربوط به سلامت، از جمله سلامت روان، آگاه شوند، گزینه‌های مختلف را بررسی کنند و به دنبال راهکاری برای برطرف کردن مشکل خود باشند. با وجود چنین پلتفرم‌هایی، دسترسی به اطلاعات با یک لمس کوچک روی صفحه موبایل ممکن است و افراد این فرصت را در اختیار دارند که به شکلی مؤثرتر و بدون مراجعه حضوری به پزشکان، از خود مراقبت کنند. ارائه خدمات پزشکی از راه دور و خرید از داروخانه‌های آنلاین و تحویل دارو درب منزل، باعث شده دریافت خدمات پزشکی آسان‌تر از همیشه باشد.

حال وقت این رسیده که چنین خدماتی برای افرادی که دچار مشکلات سلامت روان هستند نیز فراهم شود. برای مثال، داروخانه‌ها از مراکز مهمی هستند که افراد برای درمان علائم مشکل روانی خود به آن‌ها مراجعه می‌کنند و به همین دلیل، می‌توانند نقشی اساسی در فرایند آگاه‌سازی و خودمراقبتی ایفا کنند.

خلاصه اینکه…

نباید تصور کرد که می‌توان همه ابعاد سلامت روان را با خودمراقبتی و آگاه‌سازی مدیریت کرد. پژوهش‌های متعددی نشان داده که غربالگری و مداخله اولیه تخصصی می‌تواند از تشدید وضعیت و تبدیل آن به یک آسیب اساسی پیشگیری کند. علاوه بر اینکه هر فردی باید خودمراقبتی را به بهترین شکل انجام دهد، دولت‌ها، صنایع پزشکی و ارائه‌دهندگان خدمات نیز وظیفه دارند سواد سلامت را ارتقا دهند.  نه‌تنها باید به عوارض خطرناک فقدان سلامت روان توجه کرد، بلکه باید علائم آن را نیز شناسایی کرد، باشجاعت در راه خودمراقبتی قدم برداشت و بهترین راهکارها را به کار بست. در کنار یکدیگر، می‌توانیم چالش‌های پیش‌آمده برای سلامت روان را مدیریت کنیم، چالش‌هایی که حتی پس از شکست همه‌گیری کرونا نیز با آن‌ها مواجه خواهیم بود!

منبع: WorldEconomicForum , WHO