سندرم تک‌فرزندی: واقعیتی اثبات‌شده یا باوری قدیمی؟
شما هم شنیده‌اید که تک‌فرزندها لوس هستند؟ یا دوست ندارند اسباب‌بازی‌هایشان را به کودکان دیگر بدهند یا با آن‌ها بازی کنند؟ یا بلد نیستند کوتاه بیایند؟ اگر مطمئن نیستید که این گفته‌ها درباره «سندرم تک‌فرزندی» چه اندازه واقعیت دارد، مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
حقیقت این است که تک‌فرزندها گاهی ناعادلانه سرزنش می‌شوند و این سرزنش‌ها لزوماً بر مبنای شواهد دقیق نیست. اما این برچسب باعث می‌شود برخی افراد در مورد تک‌فرزندی نگرانی‌هایی داشته باشند یا تک‌فرزندها را با پیش‌فرض‌هایی داوری کنند.
خوب است این مطلب را تا انتها بخوانید زیرا شاید از نتیجه‌گیری‌های پژوهشگران و روان‌شناسان در مورد سندرم تک‌فرزندی متعجب شوید. اگر از خود می‌پرسید که آیا فرزندتان به خواهر یا برادر نیاز دارد تا طبیعی و سالم بزرگ شود، نکته‌های زیر را به خاطر بسپارید.
منشأ «سندرم تک‌فرزندی» چیست؟
اکثر مردم با کلیشه «تک‌فرزند» آشنا هستند. در حقیقت، هرکسی ممکن است در مقطعی از زندگی خود برای توصیف کسی از آن استفاده کرده باشد.
اما نظریه «سندرم تک‌فرزندی» حتماً تاریخ تولدی دارد و همیشه وجود نداشته است. در واقع اواخر 1800 سروکله‌اش پیدا شد، یعنی زمانی که استنلی هال (Stanley Hall) و اریک بوهانن (Eric Bohannon)، روان‌شناسان کودک، از پرسشنامه‌ای برای مطالعه و دسته‌بندی کودکانی با ویژگی‌های مختلف استفاده کردند. هال نظارت بر این پژوهش را بر عهده داشت و هر دو نفر پس از گردآوری داده‌ها، نظریههای خود را در اوایل 1900 منتشر کردند.
از نظر آن‌ها، نتیجه نهایی این بود که کودکان بی‌خواهر و برادر، فهرستی طولانی از رفتارهای منفی دارند.
بارها از هال نقل شده که «تک‌فرزندی، نوعی بیماری است». بوهانن نیز با استفاده از نتایج نظرسنجی (که روش علمی دقیقی به حساب نمی‌آید)، نتیجه گرفته كه تک‌فرزندها «گرایش واضحی به عادت‌‌های عجیب‌وغریب» که «نامطلوب» است دارند. هر دو این تفکر را اشاعه دادند که بهتر است همه کودکان، برادر یا خواهری داشته باشند و در کنار او بزرگ شوند.
تاکنون برخی پژوهش‌ها تاحدودی با نظر هال و بوهانن موافق بوده‌اند. بااین‌حال، نظر اکثر متخصصان این حوزه این است که یافته‌های آن‌ها غیرعلمی و ناقص بوده است. در نتیجه، سندرم تک‌فرزندی یک افسانه یا باور اشتباه به حساب می‌آید.
ویژگی‌های سندرم تک‌فرزندی
از نظر هال، تک‌فرزندها افرادی لوس، خودخواه و خودمحور، ناسازگار، پرمدعا، ضداجتماعی و منزوی هستند.
کسانی که این نظریه را قبول دارند معتقدند تک‌فرزندها به این دلیل لوس هستند که عادت کرده‌اند هرچه را از والدین خود می‌خواهند، به دست آورند، از جمله توجه کامل آن‌ها به خود را. پس در بزرگسالی، افرادی خودخواه خواهند شد که فقط به خود و نیازهایشان اهمیت می‌دهند.
از سوی دیگر، عدم‌تعامل با خواهر و برادر باعث تنهایی و گرایش‌های ضداجتماعی در تک‌فرزندها می‌شود.
حتی برخی معتقدند پیامدهای تک‌فرزندی تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و باعث می‌شود این افراد نتوانند به‌شکلی سازنده با همکاران خود تعامل کنند. هرچه سن‌شان بالاتر می‌رود، از شنیدن انتقاد بیشتر می‌رنجند و مهارت‌های اجتماعی ضعیفی نیز دارند.
گرچه این نظریه در فرهنگ عامه (در کنار سایر نظریههای مربوط به ترتیب تولد) جایی پیدا کرده، اما تا حد زیادی بی‌اساس است. پژوهش‌های اخیر نشان داده که تک‌فرزندی لزوماً شما را از هم‌سالانی که خواهر یا برادر دارند، متمایز نمی‌کند. به‌علاوه، فقدان خواهر یا برادر، شما را به انسانی خودخواه یا ضداجتماعی تبدیل نمی‌کند.
یافته‌های علمی در مورد سندرم تک‌فرزندی چه می‌گوید؟
پژوهشگران در صد سال گذشته، پژوهش‌های متعددی را با حضور تک‌فرزندها اجرا کرده‌اند تا صحت این نظریه را ارزیابی کنند. جالب است که نتایج پژوهش‌ها یکسان نبوده است. اما شاید بتوان گفت از 1970 به بعد، اکثر پژوهش‌ها وجود «سندرم تک‌فرزندی» را رد کرده‌اند.
درست است که احتمال دارد تک‌فرزندها بیشتر مورد توجه والدین خود قرار بگیرند، اما این مسئله همیشه منجر به خودمحوری یا خودخواهی نمی‌شود (بیایید صادق باشیم؛ همه ما کسی را می‌شناسیم که خودخواه است و خواهر و برادر هم دارد). حتی ممکن است تک‌فرزندها پیوندی محکم‌تر با والدین خود داشته باشند.
تونی فالبو، روان‌شناس شناخته‌شده، در 40 سال گذشته پژوهش‌های متعددی درباره تک‌فرزندی انجام داده و یکی از متخصص‌های این حوزه است و هنوز هم از او نقل‌قول و با او مصاحبه می‌شود.
در یکی از پژوهش‌های خود دریافت كه توجه بیشتر به کودک می‌تواند پیامدی مثبت داشته باشد. او نتیجه گرفت که تک‌فرزندها در مقایسه با کودکانی که در خانواده‌های بزرگ به دنیا می‌آیند و از آخرین کودکان خانواده هستند، دستاوردهای بیشتری دارند. نیاز آن‌ها به دلبستگی کمتر بود، شاید به این دلیل که از محبت محروم نبودند.
فالبو در پژوهش دیگری، 115 مطالعه را که روی تک‌فرزندها انجام شده بود، تجزیه و تحلیل کرد. در این مطالعه‌ها به دستاوردها، شخصیت، هوش، سازگاری، جامعه‌پذیری و روابط والدین و کودک توجه شده بود.
نتایج بررسی او نشان داد در مقایسه با خانواده‌های چندفرزندی، تک‌فرزندها از نظر ویژگی‌های شخصیتی، موفقیت و هوش، از چندین گروه پیشی می‌گیرند. به‌علاوه، روابط والد-فرزندی تک‌فرزندها بهتر بود.
و اما پرسش بسیار مهم: آیا خود فالبو تک‌فرزند بوده است؟ البته که این‌طور است.
متخصصان در مورد سندرم تک‌فرزندی چه می‌گویند؟
بسیاری از روان‌شناسان اتفاق‌نظر دارند که سندرم تک‌فرزندی به احتمال زیاد افسانه و باوری اشتباه است.
باید به خاطر داشت که پژوهش‌های هال در زمانی انجام شده که بسیاری از افراد در مناطق روستایی زندگی می‌کردند. در نتیجه، تک‌فرزندها بیشتر در انزوا بودند و مجبور بودند با بزرگسالان وقت بگذرانند. احتمالاً این انزوا در بروز ویژگی‌های شخصیتی مانند رفتار ضداجتماعی، ضعف مهارت‌های اجتماعی و خودخواهی تأثیر داشته است.
در فرهنگ شهری معاصر، تک‌فرزندها از اولین روز تولد، فرصت‌های زیادی برای معاشرت با کودکان دیگر دارند: در مهدکودک، پارک و زمین بازی، مدرسه، در کلاس‌های فوق‌برنامه و ورزش و حتی در فضای مجازی.
از سوی دیگر، اکثر روان‌شناسان معتقدند عوامل مختلف و متنوعی در شکل‌گیری شخصیت کودک اثر می‌گذارند. و حقیقت این است که برخی از کودکان به‌طور طبیعی خجالتی، محتاط و درون‌گرا هستند و تنهایی را ترجیح می‌دهند. چه خواهر یا برادر داشته باشند و چه نداشته باشند، آن‌ها چنین ویژگی‌هایی دارند و هیچ ایرادی هم ندارد.
گویا هر زمان که یک تک‌فرزند، رفتاری ناخوشایند نشان می‌دهد، دیگران به‌سرعت این رفتار را به سندرم تک‌فرزندی نسبت می‌دهند. اما واقعیت این است که این رفتارهای منفی می‌تواند در میان فرزندان خانواده‌های پرجمعیت نیز دیده شود.
روان‌شناس‌ها انکار نمی‌کنند که تک‌فرزندان ممکن است در معرض برخی از ناتوانی‌های اجتماعی قرار بگیرند، اما اعتقاد ندارند که این ویژگی‌ها در همه تک‌فرزندها دیده خواهد شد.
پس اگر کودک‌تان خجالتی است، نباید فکر کنید که مشکل از تنها ماندن او است، یا اصلاً مشکلی وجود دارد! شاید فقط یکی از ویژگی‌های شخصیت دوست‌داشتنی او باشد.
خلاصه اینکه…
اگر تک‌فرزند هستید یا تصمیم دارید فقط یک فرزند داشته باشید، لازم نیست نگران سندرم تک‌فرزندی باشید. بسیاری از تک‌فرزندها افرادی مهربان، دلسوز و فداکار هستند که روابطی نزدیک با والدین خود دارند.
اگر نگران احتمال بروز برخی ویژگی‌های منفی در فرزندتان هستید، بدانید که می‌توانید او را در مسیر درست هدایت کنید. از سن پایین، او را به تعامل با کودکان دیگر تشویق کنید، برایش محدودیت‌هایی تعیین کنید و به همه خواسته‌هایش تن درندهید.
منبع: Healthline
در اپلیکیشن بهزی همیشه می‌توانید با پزشک و درمانگر خود مشاوره کنید و از توصیه‌های درمانی برای بهبود کامل‌تر استفاده کنید.
از داروخانه آنلاین بهتیام نیز می‌توانید مکمل‌ها و محصولات سلامت موردنظر خود را آنلاین تهیه کنید. در مسیر سلامتی و خودمراقبتی همراه شما هستیم.
این مطلب صرفاً جنبه آموزشی دارد و نباید جایگزینی برای تشخیص و درمان توسط پزشک قلمداد شود. هرگز عمل به توصیه‌های پزشک را به‌دلیل مغایرت با مطالبی که می‌خوانید، به تأخیر نیندازید یا نادیده نگیرید.
