مراحل و ساختار خواب

خواب باکیفیت و کافی به اندازه آب و غذا برای سلامت ما مهم است و بدون خواب کافی سلامت مغز به خطر می‌افتد. خواب کافی و باکیفیت در ثبت خاطرات، امکان یادگیری، تمرکز و پاسخ سریع به وقایع نقش دارد. خواب به عملکرد صحیح بعضی قسمت‌های مغز نیز کمک می‌کند. هر مرحله از خواب یک هدف مهم در سالم نگه داشتن مغز شما دارد. در این مقاله از مراحل خواب آگاه شوید.

انواع خواب

وقتی شما خوابید، بین دو نوع خواب، یعنی خواب رم (REM) و خواب غیررم (non-REM) در رفت‌وآمد هستید. هر کدام از این خواب‌ها به امواج مغزی و فعالیت‌های عصبی خاصی ارتباط دارند. در طول خوابیدن شما چرخه حرکت بین خواب‌های رم و غیررم بارها اتفاق می‌افتد و تکرار می‌شود.

عنوان REM کوتاه‌شده عبارت rapid eye movement یا حرکت سریع چشم است. در طول خواب رم، چشم‌های شما به سرعت در همه جهات حرکت می‌کنند. این حالت در خواب غیررم اتفاق نمی‌افتد.

در ابتدا خواب غیررم روی می‌دهد، به دنبال این دوره خواب کوتاه‌، یک دوره به اسم رم می‌آید و سپس این چرخه تکرار می‌شود. معمولاً رویاها در طول خواب رم روی می‌دهند.

مراحل خواب

برای آنکه حافظه‌تان تثبیت شود نیاز به هر دو مرحله خواب رم و غیررم به شکل زیر دارید:

خواب آرام غیررم یا non-REM

وقتی می‌خوابید در ابتلا وارد خواب غیررم می‌شوید. این خواب سه مرحله دارد. هر مرحله می‌تواند بین 5 تا 15 دقیقه طول بکشد. در طول مراحل عمیق خواب غیررم، بدن مشغول ترمیم و نوسازی بافت‌ها می‌شود، استخوان و ماهیچه می‌سازد و سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. شما پیش از آن که به خواب رم وارد شوید، تمام این سه مرحله زیر را طی می‌کنید:

مرحله یک: این مرحله تغییر وضعیت شما از بیداری به خواب است. چشمان‌تان بسته است، اما به راحتی می‌توان بیدارتان کرد. مرحله اول ممکن است 5 تا 10 دقیقه طول بکشد. در این مرحله کوتاه‌مدت خواب شما سبک است، تنفس و ضربان قلب شما آرام‌تر، حرکات چشم‌تان کم و ماهیچه‌های شما آرام‌تر می‌شود. البته ممکن است گاهی حرکتی در ماهیچه‌ها داشته باشید. امواج مغزی شما نسبت به الگوی‌شان در زمان بیداری کند‌تر می‌شوند.

مرحله دو: در این مرحله نیز خواب‌تان سبک است. ضربان قلب و تنفس‌تان آرام است، دمای بدن پایین می‌آید و ماهیچه‌ها در وضعیت راحت‌تری نسبت به قبل قرار می‌گیرد. حرکات چشم شما در این مرحله متوقف و بدن شما برای خواب عمیق آماده می‌شود. بیشترین مرحله‌ای که شما در چرخه تکرار خواب در آن قرار می‌گیرید این مرحله است.

مرحله سه: شما در مرحله سوم خواب غیررم وارد خواب عمیق می‌شوید. بیدار کردن شما طی این مرحله دشوارتر از مراحل قبلی است. اگر کسی شما را در این مرحله بیدار کند، احتمالاً برای چند دقیقه احساس گیجی و گم‌گشتگی می‌کنید. گذراندن این مرحله به شما کمک می‌کند که صبح‌ها احساس سرحالی کنید. در این مرحله تنفس و ضربان قلب شما در آرام‌ترین حالت ممکن خواب قرار می‌گیرد. عضلات و ماهیچه‌ها بیش از قبل شل شده و ممکن است امواج مغزی شما حتی کندتر از حالت‌های قبل شود.

با بالا رفتن سن، خواب‌تان سبک‌تر می‌شود و کمتر به خواب عمیق می‌روید. پا گذاشتن به دوره پیری با بازه‌های زمانی کوتاه‌تر خواب در ارتباط است، اگرچه مطالعات نشان می‌دهند که شما به اندازه جوانی‌تان به خواب نیاز دارید، اما امکان دارد دوره‌های خواب کوتاه‌تر و سبک‌تر را تجربه کنید.

خواب رم یا REM

مرحله بعد از خواب غیررم مرحله رم است. به طور معمول خواب رم حدود ۹۰ دقیقه پس از آنکه به خواب می‌روید، آغاز می‌شود. در این مرحله چشمان شما به سرعت پشت پلک‌های بسته‌تان حرکت می‌کند. اولین دوره خواب رم معمولاً 10 دقیقه طول می‌کشد. هر یک از مراحل بعدی رم، به تدریج طولانی‌تر می‌شود، و مرحله نهایی ممکن است تا یک ساعت طول بکشد. در این مرحله ضربان قلب و تنفس‌تان سرعت پیدا می‌کند. فشار خون و فعالیت امواج مغز در این مرحله به فعالیت آن‌ها در بیداری نزدیک‌تر است. ممکن است طی خواب رم، خواب و رویاهای شفاف و پرچنب‌وجوشی ببینید، زیرا مغز شما در این مرحله فعال‌تر است.

نوزادان در مقایسه با بزرگسالان که تنها 20 درصد از خواب‌شان به خواب رم اختصاص پیدا می‌کند، ممکن است بالغ بر ۵۰ درصد از زمان خواب‌شان را در مرحله رم سپری کنند.

چرا داشتن یک خواب کامل مهم است؟

همان‌طور که خواب عمیق می‌تواند به بازیابی بدن شما کمک کند، دیدن رویا در خواب که در مرحله رم روی می‌دهد، می‌تواند به بازیابی ذهن شما کمک کند و در واقع طی این زمان مغز شما اطلاعات بی‌ربط را پاک می‌کند و اطلاعات مهم را حفظ خواهد کرد. مطالعاتی نشان می‌دهد که خواب رم به توانایی یادگیری و حافظه شما کمک خواهد کرد. این مطالعات می‌تواند اهمیت داشتن یک خواب کافی در شب را نشان دهد.