چرا در خواب، رؤیا می‌بینیم؟

همه ما در خواب رویا می‌بینیم، حتی اگر روز بعد آن را به خاطر نیاوریم. رویاهایی که می‌بینیم می‌توانند سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز، آزاردهنده یا عجیب و غیرواقعی باشند. اما چرا رویا می‌بینیم و اصلاً رویاها چه معنایی دارند؟ در این مقاله از دلایل خواب دیدن و نوع خواب‌هایی که می‌بینید آگاه شوید.

خواب‌ها یا رویاها چه هستند؟

رویاها نوعی تجربه انسانی هستند که همراه با رویدادهای حسی، عاطفی و شناختی در زمان خواب شناخته می‌شوند. رویاهایی که در خواب می‌بینید، داستان‌ها و تصاویری هستند که ذهن ما وقتی خواب هستیم می‌سازد. ممکن است رویاها روشن و واضح باشند، شما را خوشحال، ناراحت و وحشت‌زده کنند، گیج‌کننده باشند یا کاملاً معقول به نظر بیایند.

رویاها می‌توانند در هر زمانی طی خواب روی دهند اما واضح‌ترین رویاهای شما طی مرحله‌ای از خواب که خواب رم (REM) نام دارد روی می‌دهند، زیرا در مرحله خواب رم مغزتان در فعال‌ترین وضعیت خود به سر می‌برد. برخی متخصصان باور دارند که ما حداقل چهار تا شش بار در طول شب رویا می‌بینیم.

چرا رؤیا می‌بینیم؟

رویکردهای علوم اعصاب و روانشناسی برای تجزیه و تحلیل رویاها متفاوت است. دانشمندان علوم اعصاب به ساختارهای درگیر تولید رویا و سازماندهی رویاها علاقه‌مند هستند. درحالی‌که رویکرد روانشناسان تفسیر رویاها بر اساس قرار دادن آن‌ها در بستر روابط اجتماعی و زندگی افراد است.

نظریه‌های زیادی درباره علت دیدن رویا وجود دارد، اما هنوز هیچ‌کس به طور قطع علت آن را کشف نکرده است. برخی پژوهشگران می‌گویند رویاها بدون هدف و بی‌معنا هستند. برخی دیگر باور دارند که انسان برای سلامت روانی، هیجانی و جسمی به رویاها نیازمند است.

مطالعات زیادی اهمیت رویاها را در سلامت افراد مورد بررسی قرار داده‌اند. در یکی از مطالعات، پژوهشگران دقیقاً زمانی که افراد وارد خواب رم می‌شدند، آن‌ها را بیدار می‌کردند. آن‌ها دریافتند کسانی که از رویا دیدن منع شده بودند، بیش از سایر افراد موارد زیر را تجربه می‌کردند:

• فشار روانی
• اضطراب
• افسردگی
• مشکل در تمرکز کردن
• عدم تعادل
• اضافه‌وزن
• داشتن توهم

بسیاری از متخصصان باور دارند که رویاها:

• به توانایی حل مسئله در زندگی کمک می‌کنند.
• خاطرات را یکپارچه‌سازی می‌کنند.
• هیجانات را پردازش می‌کنند.

احتمالاً تجربه کرده‌اید زمانی که با فکر آشفته‌ای به رختخواب می‌روید و بعد از خواب بیدار می‌شوید، راه‌حلی برای مشکل‌تان پیدا کرده‌اید یا حداقل درباره آن وضعیت، احساس بهتری خواهید داشت. برخی رویاها می‌توانند به مغز ما کمک کنند تا افکار و رویدادهای روزانه را پردازش کند. رویاهای دیگر ممکن است تنها نتیجه فعالیت طبیعی مغز باشند و حتی اگر معنایی هم دارند، خیلی جزئی و ناچیز است. با همه این یافته‌ها، پژوهشگران هنوز در تلاشند تا دریابند که دقیقاً ما به چه علتی رویا می‌بینیم.

دیدن هر رویا چه مدت طول می‌کشد؟

در ابتدای شب زمانی که تازه به خواب رفته‌‌اید، خواب رم تنها چند دقیقه طول می‌کشد، اما در طول خواب‌، مدت‌زمان خواب رم طولانی‌تر می‌شود. در ساعت‌های دیرتر شب، یعنی میانه خواب، ممکن است یک دوره از خواب رم بیش از 30 دقیقه طول بکشد. بنابراین، احتمال دارد شما در این زمان به مدت نیم ساعت در یک رویای واحد باشید.

رویاها چه معنایی دارند؟

زیگموند فروید، روانشناس مشهور، باور داشت که رویاها دریچه‌ای به سمت ناخودآگاه انسان هستند و می‌توانند نشان‌دهنده امیال ناخودآگاه، افکار و انگیزه‌های یک فرد باشند. فروید فکر می‌کرد رویاها یکی از راه‌های ارضای خواسته‌ها و نیازهایی هستند که از نظر اجتماعی ناپسندند.

همان‌طور که فرضیه‌های متفاوتی در مورد علت رویا دیدن وجود دارد، در مورد معنای رویاها نیز دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی متخصصان باور دارند که رویاها هیچ ارتباطی با هیجانات یا افکار واقعی ما ندارند. آن‌ها صرفاً داستان‌های عجیبی هستند که به زندگی عادی ما ربطی ندارند.

دسته‌ای دیگر می‌گویند رویاهای ما ممکن است منعکس‌کننده افکار و احساسات خودمان باشند. آن‌ها می‌توانند عمیق‌ترین آرزوها، ترس‌ها و نگرانی‌های ما را نشان دهند. این موضوع مخصوصاً می‌تواند رویاهایی را که بارها و به صورت تکراری برای شما اتفاق می‌افتند توجیه کند. به واسطه تفسیر رویاها ممکن است نسبت به زندگی و خودتان بینش و آگاهی پیدا کنید. افراد زیادی باور دارند که بهترین ایده‌ها طی خواب و دیدن رویا به ذهن‌شان خطور کرده است.

بسیاری از افراد گزارش رویاهای مشابهی را می‌دهند. در این رویاهای مشترک معمولاً آن‌ها تحت تعقیب هستند، از صخره یا پرتگاهی می‌افتند یا جلوی چشم بقیه برهنه حاضر می‌شوند. هرچند این قبیل رویاها احتمالاً ریشه در استرس یا اضطرابی پنهان دارند اما در هر فرد دلیلی منحصر به خود او دارد. رویاها ممکن است شبیه به هم باشند، اما متخصصان باور دارند که معنای پشت این رویاها منحصر به هر فرد است.

متخصصان می‌گویند به کتاب‌ها یا تعبیر خواب‌هایی که برای یک تصویر یا سمبل خاص در رویا، معنایی خاص ارائه می‌دهند تکیه نکنید. دلیلی که پشت رویای شماست، منحصر به خود شماست. پس منظور از تفسیر یک رویا این است که افکار و هیجانات خود را بررسی کنید یا رویاهای‌تان را با روانشناس‌ خود در میان بگدارید تا با هم آن‌ها را تحلیل کنید.

آیا رویاها می‌توانند آینده را پیش‌بینی کنند؟

احتمالاً تجربه این را داشته باشید که گاهی رویاهای شما یا نزدیکان‌تان به حقیقت می‌پیوندند یا خبر از رویدادی در آینده می‌دهند. متخصصان باور دارند وقتی رویایی می‌بینید که در زندگی واقعی رخ می‌دهد، به احتمال زیاد این اتفاق به یکی از دلایل زیر رخ داده است:

• تصادف یا هم‌زمانی خواب و واقعیت
• خاطره بد
• پیوند دادن ناخودآگاه به اطلاعاتی که از آن‌ها آگاهیم

گاهی اوقات نیز رویاها می‌توانند به شما انگیزه دهند تا به شیوه‌ای خاص عمل کنید و به این ترتیب، آینده را آن‌طور که می‌خواهید تغییر دهید.

چرا به‌یادآوردن رویاها دشوار است؟

پژوهشگران به طور قطع نمی‌دانند که چرا رویاها به راحتی فراموش می‌شوند. شاید انسان به گونه‌ای طراحی شده است که رویاها را فراموش کند، زیرا اگر تمامی آن‌ها را به خاطر بیاورید، احتمالاً قادر نخواهید بود که رویاها را از خاطرات واقعی تشخیص دهید.

به علاوه، ممکن است دشواری به یاد آوردن رویاها به این دلیل باشد که طی خواب رم، بدن احتمالاً سیستم‌های سازنده خاطرات را در مغز خاموش می‌کند. شاید بتوان گفت شما تنها رویاهایی را به یاد می‌آورید که درست پیش از بیدار شدن دیده‌اید، یعنی زمانی که فعالیت‌های مغزی مشخصی از نو به جریان می‌افتند.

برخی باور دارند مسئله این نیست که ذهن رویاها را فراموش می‌کند، بلکه موضوع این است که افراد هنوز نمی‌دانند چطور به آن‌ها دسترسی پیدا کنند. رویاها احتمالاً در حافظه ذخیره می‌شوند و منتظرند که آن‌ها را فراخوانی کنید. این نظریه توضیح می‌دهد که چرا ناگهان در ساعات بعدی روز، رویای شب قبل را به خاطر می‌آورید؛ شاید اتفاقی روی داده است که آن خاطره یا حافظه را تحریک کرده است.

توصیه‌هایی برای یادآوری خواب‌هایی که دیده‌اید

اگر خواب‌تان عمیق است و تا صبح از خواب بیدار نمی‌شوید، نسبت به افرادی که در طول شب بارها بیدار می‌شوند، احتمال این که رویای‌تان را به یاد بیاورید کمتر است. برخی نکات می‌توانند در یادآوری رویاها به شما کمک کنند:

بدون زنگ ساعت از خواب بیدار شوید: اگر به طور طبیعی و نه با زنگ ساعت از خواب بیدار شوید، احتمال بیشتری وجود دارد که رویای‌تان را به خاطر بیاورید. وقتی زنگ ساعت شروع به صدا می‌کند، مغز شما روی خاموش کردن این صدای آزاردهنده تمرکز می‌کند و تمرکزش را از رویا برمی‌دارد. اگر هر روز در ساعت خاصی بیدار می‌شوید شاید بدن‌تان به این مسئله که در یک بازه زمانی خاص بیدار شود عادت کند. اگر می‌خواهید این روش را امتحان کنید، سعی کنید شب‌ها به‌موقع و به‌اندازه بخوابید تا احتمال خواب ماندن را کاهش دهید. به جایش می‌توانید از یکی از اعضای خانواده بخواهید شما را آرام بیدار کند.

به خودتان یادآوری کنید که آن را به یاد بسپارید: اگر تصمیم بگیرید که رویاهای‌تان را به یاد بسپارید، احتمال به یاد آوردن آن‌ها هنگام صبح بیشتر است. پیش از خوابیدن به خودتان یادآور شوید که می‌خواهید رویای خود را به یاد بسپارید.

بعد از بیدار شدن آن را مرور کنید: اگر درست بعد از بیدار شدن، درباره رویای‌تان فکر کنید، احتمالاً بعداً آن را راحت‌تر به یاد می‌آورید.

چگونه معنای رویای خود را بفهمید؟

اگر درباره رویاهای‌تان کنجکاو هستید یا می‌خواهید هر گونه معنای احتمالی پشت آن‌ها را دسته‌بندی کنید، به فکر تهیه یک دفتر گزارش یا دفتر یادداشت برای ثبت آن‌ها باشید. برای ثبت خواب‌ها در این دفترچه یادداشت موارد زیر را انجام دهید:

رویایتان را بنویسید: یک دفتر یادداشت و یک خودکار کنار تخت‌تان داشته باشید و هنگام صبح پیش از هر کاری وقتی هنوز رویای‌تان را به یاد می‌آورید، آن را ثبت کنید. هر چیزی را که به خاطر می‌آورید و احساسی را که در شما ایجاد می‌کند، بنویسید؛ حتی اگر این وقایع تنها تکه‌هایی تصادفی از رویایی باشد که به یاد می‌آورید.

بدون قضاوت بنویسید: رویاها گاهی عجیب و غیرعادی هستند و ممکن است خلاف قواعد اجتماعی باشند. تلاش کنید که بر اساس رویاهای‌تان، خودتان را قضاوت نکنید.

برای هر رویا عنوانی در نظر بگیرید: این کار می‌تواند در مواقعی که می‌خواهید بعداً به آن رویا برگردید، به شما کمک کند. گاهی عنوان انتخابی شما می‌تواند در مورد علت آن رویا یا معانی پشت آن به شما بینش و آگاهی بدهد.

رویا‌ها از ابتدای تاریخ، جامعه انسانی را مجذوب کرده‌اند و احتمالا به گیج کردن انسان‌ها و دانشمندان ادامه خواهند داد. علم به انسان این امکان را داده است تا از طریق خواب‌ اطلاعات زیادی درباره مغز انسان کسب کند اما احتمالاً هرگز به طور قطع از معنای پشت رویاها آگاه نخواهد شد.